ضرورت بررسي مباني فقهي زايمان سزارين در آموزش پزشكي با تأكيد بر طرح تحول نظام سلامت

زمينه و هدف: فرهنگ سازي و ترويج زايمان طبيعي و كاهش زايمان سزارين، همواره يكي از اهداف مهم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بوده است و يكي از هشت هدف تعريف شده در طرح تحول نظام سلامت كشور محسوب مي شود. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسي و تبيين مباني زايمان سزارين از منظر علم فقه بود؛ چرا كه دو علم طب و فقه مي توانند در برخي زمينه ها با يكديگر ارتباط داشته باشند. در سايه اين ارتباط و با استفاده از منابع ارزشمند اسلامي، مي توان موجبات بهبود برنامه ريزي هاي آموزشي و تقويت بازدهي تدريس و آموزش را فراهم نمود تا بعضي مسايل پزشكي را بهتر به دانشجويان اين حوزه و نيز به مردم آموزش داد. روش كار: اين مطالعه به روش تحقيقات كتابخانه اي انجام شد و با مطالعه متون و منابع معتبر و دسته اول فقهي، روايي و تفاسير شيعه، مباني ديني زايمان طبيعي مورد تحليل و بررسي قرار گرفت. همچنين، در اين رهگذر از كتب، مقالات و پايان نامه هاي حوزه پزشكي و نيز آراي صاحب نظران اين حوزه استفاده شد و اشتراكات منابع مذكور نيز ذكر گرديد تا نتيجه مطلوبي حاصل شود. ملاك انتخاب منابع مورد استفاده، اعتبارسنجي هر يك از آن ها در زمينه هاي فقهي، روايي و نيز علم پزشكي بود. يافته ها: با مطالعه تعداد زيادي از كتب فقهي، روايي و برخي كتاب هاي پزشكي همسو با موضوع بحث، اين يافته به دست آمد كه زايمان طبيعي به جز در موارد ضرورت، بر زايمان سزارين ارجحيت علمي و عقلي دارد و بر خلاف فوايدي كه زايمان طبيعي دارد، زايمان سزارين در مقابل آن قد برافراشته و امروزه رواج زيادي پيدا كرده است. يكي از مهم ترين يافته هاي تحقيق حاضر اين بود كه زايمان سزارين علاوه بر مضرات زياد، مي تواند به صورت غير مستقيم در تحديد نسل (كاهش جمعيت) تأثير داشته باشد؛ چرا كه مسأله محدود نمودن نسل انسان در قواعد فقه اسلامي، مصداق قاعده »لاضرر و لاضرار في الإسلام « قرار مي گيرد؛ بدين مفهوم كه در اسلام هر گونه ضرر رساندن به خود يا ديگري نفي شده است و مشروعيت ندارد. همين امر دليل مناسبي است تا پاي فقه اسلامي به ميان آيد و اين موضوع از منظر فقه و روايات مورد تحليل و اعتبارسنجي قرار گيرد و در مسير توسعه آموزش پزشكي، راهنماي دانشجويان و محققان باشد. نتيجه گيري: زايمان سزارين از جمله مسايلي است كه بر خلاف تصور عوام، فقه اسلامي درباره آن بحث كرده و نظرات خود را بيان داشته است. نتايج حاصل شده نشان داد كه عمل سزارين با وجود درد كمتر نسبت به نوع طبيعي، به جز در موارد خاص و داراي ضرورت، هيچ ترجيحي بر زايمان طبيعي ندارد و روايات و فتاواي متعددي در فقه اسلام تأييد كننده اين موضوع مي باشند. از سوي ديگر، مبحث سزارين موضوع قواعد فقه اسلامي نيز قرار گرفته است و مطابق قاعده مشهور »لاضَررَ و لاضِرارَ في الإسلام «، هرآنچه كه موجبات ضرر را براي انسان ايجاد نمايد، نهي و نفي مي شود. يكي از عمده ترين آسيب هايي كه زايمان سزارين به صورت غير مستقيم به حيات بشري وارد مي كند، تشديد بحران تحديد نسل مي باشد كه مطابق قاعده لاضرر، انجام آن به شدت نهي شده است.