برهان قوه و فعل از منظر فلسفه مشاء

در طول تاريخ مكتوب فلسفه، ديدگاه‌هاي گوناگوني پيرامون حركت پديد آمده است. در اين ميان تنها نظريه «قوه» ارسطو بود كه بيش از همه مقبول فيلسوفان پس از وي به ويژه فيلسوفان مسلمان واقع شد. او هيولا را جوهري سراسر قوه مي‌دانست كه با انضمام به صورت جسميه، جسم را تشكيل مي‌دهد و پذيراي تحولات آن مي‌شود. فيلسوفان اسلامي به ويژه ابن سينا ضمن پذيرش اين مطلب، براهين متعددي بر آن اقامه كردند و از آن هنگام، اين براهين مورد بازبيني فيلسوفان بوده و گاه ـ به ويژه در دوره معاصرـ نزد برخي انديشه‌ورزان چنان با ديده انكار نگريسته شده كه به امري كاملاً ذهني فروكاهيده است. با توجه به نقش مهم اين انديشه در تبيين دگرگوني‌هاي جهان هستي و اينكه يكي از مهم‌ترين اين براهين، برهان «قوه و فعل» است، اين پژوهش هم مي‌كوشد نشان دهد بيشتر نقدهاي وارد بر اين برهان، مبنايي است و اين برهان از انسجام بالايي در فلسفه مشاء برخوردار است و هم تلاش مي‌كند ظرفيت آن را براي پذيرش ويراستي صدرايي بسنجد. اهميت اين موضوع در تقويت جايگاه نظام مادر فلسفه اسلامي يعني فلسفه مشاء در يكي از مهم‌ترين آموزه‌هاي فلسفي، يعني «قوه و فعل» است كه خود زمينه‌ساز تبيين دقيق‌تر آموزه سترگ حركت جوهري و تعيين قلمرو آن است.