كليدواژه :
تذكرہ لباب الالباب , تذكرۃ الشعراء دولتشاہ , تذكرۃ الشعراء عبدالغني فرخ آبادي , تذكرہ رياض الشعراء , تذكرہ يدبيضا , كتاب چھارمقالہ , تاريخ ادبيات ايران , مولف رضازادہ شفق , تاريخ گذيدہ , فرھنگ ادبيات فارسي دري , لتريري ھستري آف پرشيا مولف اي۔جي۔براؤن
چكيده فارسي :
ابوالقاسم حسن فردوسي، شاعر بزرگ حماسہ سراي ايران در قرن چھارم وپنجم ھجري و قمري زيستہ۔ وي از خانوادہ دھقانان طوس بودوثروت مند وتوانگر بود۔اودر ضياع خود زراعت ميكرد وخوشحال زندگي بسر برد۔ فردوسي مردي ميھن پرست بودوباتاريخ ايران باستان علاقہ داشت۔ درايران شاھنامہ نويسي از زمانہ قديم رواج داشت۔ پيش از فردوسي چندين شعراي نامور داستان ملي ايران را نظم كردند،مانندابواعلي بلخي، ابوالموئيدبلخي، شاھنامہ ابومنصوري ھم مھم ترين وقديم مآخذ تاريخ ايران باستان است۔دقيقي طوسي ھم شاھنامہ نويسي را آغاز كردہ ولي فقط ھزار ابيات نظم كردہ وعمر او وفانكردہ واز دست يك دشمن كشتہ شد۔ فردوسي درسن چہل سالگي بہ نوشتن شاھنامہ آغاز كردوشاھنامہ ابومنصوري اساس شاھنامہ فردوسي شد۔ فردوسي ھزار اشعار دقيقي را درشاھنامہ خود بجنسہ شامل كرد۔ شاھنامہ فردوسي نہ صرف درادبيات فارسي بزرگترين منظومہ حماسہ و تاريخ است، ولي درادبيات جہان مقام شامخ دارد۔ اين طويل ترين نظم است، مشتمل برشصت ھزار اشعار است ودرسنہ ۴۰۰ھ تكميل يافت۔ بعداز تكميل شدن شاھنامہ فردوسي بجاگفتہ: نميرم ازين پس كہ من زندہ ام كہ تخم سخن را پراگندہ امفردوسي در نظرتذكرہ و تاريخ نويسان مقام مھم و بزرگ دارد۔ اولين بار ذكر فردوسي بعد از وفات صدسال او، دركتاب چھار مقالہ (۵۵۰ھ) مولف نظامي عروضي سمرقندي شدہ و او دربارۂ فردوسي چندين اطلاعات مھم نقل كردہ است۔ پس ازان درتذكرہ وتاريخ ھا، ذكر فردوسي شدہ است ولي ھمان اطلاعات كہ نظامي عروض، فراھم كردہ، نقل شدہ است مانند تذكرہ لباب الالباب، تذكرۃ الشعراء دولتشاہ سمرقندي، تذكرۃ الشعراي عبدالغني، تذكرہ يدبيضا، تذكرہ رياض الشعراء تاريخ گذيدہ، تاريخ ادبيات ايران مولف رضازادہ شفق، فرھنگ ادبيات فاري دري۔ ادبيات ايران انگليسي، مولف اي۔جي۔براؤن۔وغيرھا۔ھمہ تذكرہ وتاريخ نويسان، فردوسي را بايكدل و يك زبان درحماسہ سرائي يكتاوبي ھمتا قرار دادند۔ حق اينست كہ شاھنامہ نويسي از فردوسي آغاز شدہ وبہ فردوسي تكميل شد۔