بازشناسي ساختار فضاي باز حياط و تعامل آن با جداره هاي شفاف در خانه هاي تاريخي شهر اردبيل

بيان مساله: حياط از يك سو به عنوان فضاي بازي كه در ارتباط با پوسته و فضاهاي اصلي قابل سكونت بنا در جهت تامين نور روز مناسب بوده و از سوي ديگر به عنوان يكي از عناصر پايه به لحاظ پايداري، از ديرباز در معماري سنتي ايران مورد توجه بوده است. سوال تحقيق: اين پژوهش به دو پرسش پاسخ مي گويد: اول، ساختار حاكم بر حياط و جداره هاي شفاف رو به آن در خانه هاي تاريخي شهر اردبيل چگونه است؟ دوم، آيا رابطه منطقي بين ساختار و عناصر فيزيكي حياط خانه ها، براي ارائه پيشنهاد و الگوي طراحي وجود دارد؟ اهداف تحقيق: هدف از اين پژوهش، مطالعه و بررسي ساختار فضاهاي باز و تعامل آن با جداره هاي شفاف؛ و ارائه پيشنهاد طراحي براي آن است. روش تحقيق: از روش توصيفي و تطبيقي به منظور تجزيه و تحليل سه عامل مهم در طراحي حياط؛ جهت، ابعاد و تناسبات و همچنين سطوح مات و شفاف رو به آن، با مطالعه ميداني دوازده نمونه موردي از خانه هاي تاريخي شهر اردبيل كه در پهنه اقليمي منطقه سرد ايران قرارگرفته و همگي متعلق به دوره قاجار مي باشند، استفاده شده است. ابزارهاي گردآوري اطلاعات، منابع مكتوب، اسناد، نقشه ها، كروكي ها و مطالعات ميداني است؛ و براي تحليل اطلاعات به دست آمده از روش آماري و به دست آوردن ضريب همبستگي بهره گرفته شده است. همچنين پس از ترسيم حجمي بناها، از نرم افزارهاي تحليل نور روز، براي بررسي ميزان سايه اندازي در حياط در طول سال استفاده شده است. مهم ترين يافته ها و نتيجه گيري تحقيق: نتايج حاصل از تحقيق نشان مي دهد كه حياط با طول و عرض تقريبا برابر، با توجه به الگوهاي مختلف قرارگيري بنا، نور كافي را در عمق فضاهاي اطراف آن ايجاد مي نمايد. نقاب آسمان در اكثر فضاها مناسب بوده و ميزان آسمان قابل روئيت و در نتيجه ميزان نور روز در آنها مطلوب است. در حياط خانه ها سايه اندازي مناسبي در فصول گرم سال ايجاد ميشود، ولي در فصول سرد به دليل كم شدن زاويه تابش، سايه اندازي در حياط بيشتر از فصول گرم است و حياط تنها نقش تامين كننده نور و رساندن گرماي خورشيد به عمق فضاي اتاقها و گرم شدن آنها را دارد. جهت شناخت كلي الگوي خانه هاي سنتي اقليم سرد ايران، نياز به بررسي بناهاي ساير شهرهاي اين منطقه مي باشد؛ تا بتوان نتايج اين پژوهش را به تمام شهرهاي منطقه سرد ايران تعميم داد.