توسعۀ مدل عامل‌بنيان به منظور شبيه‌سازي رفتار بهره‌برداران بخش كشاورزي در مديريت آب و اراضي

با توجه به تأثيرات اجتماعي و تفاوت‏هاي موجود در بخش‏هاي مختلف سيستم، در نظر نگرفتن ويژگي‏ها و رفتارهاي اجتماعي بهره‏برداران و توجه صرف به مديريت همگن و بالا-پايين، رويكرد موفقي در مديريت پايدار منابع آب نخواهد بود. مدل‏سازي‏ عامل‏بنيان (Agent-Based Model)، رويكرد تقريباً نويني است كه به دليل لحاظ كردن اين تفاوت‏ها، در زمينۀ مديريت منابع آب و اراضي امكانات مفيدي را در تحليل رفتارهاي اجتماعي و مديريت مؤثر و پايدار منابع ارائه مي‏كند. در تحقيق حاضر، سعي شده است تا ويژگي‏هاي رفتاري و محيطي عوامل تصميم‏گيرنده در خصوص بهره‏برداري آب در بخش كشاورزي، با ارائۀ يك چارچوب مفهومي و توسعۀ مدل عامل‏بنيان شبيه‏سازي شود. به اين منظور، براي تدوين مدل مفهومي و فراهم كردن امكان شبيه‏سازي و تحليل رفتاري عوامل بهره‏بردار (براي تعيين الگوي كشت، روش آبياري و به تبع آن، ميزان آب برداشتي در سه سطح دولت، سازماني و كشاورزان)، از چارچوب تحليل و توسعۀ نهادي MAIA استفاده شده است. بر اين اساس، مدل عامل‏بنيان در يك حوضۀ پايلوت در كشور (حوضۀ آبخيز حبله‏رود) كدنويسي، صحت‏سنجي، واسنجي و اعتبارسنجي شد. اين مدل، در شبيه‌سازي وضعيت حوضه شامل تغييرات جريان آب سطحي، الگو و سطح اراضي زراعي و باغي و برداشت از منابع آب زيرزميني در دورۀ تاريخي 1982ـ 2013 عملكرد مناسبي داشته است. درضمن، براي بررسي تأثير سياست‏هاي حفاظتي دستگاه‏هاي دولتي بر شرايط حوضۀ آبخيز، سناريوهاي دريافت و افزايش آب‌‏بها در مدل تعريف شده و نتايج بررسي شد (كاهش برداشت آب بين 8 تا 32 ميليون‏مترمكعب صرفه‏جويي در برداشت آب تحت سناريوهاي هزار تا ده‏هزار ريال تعرفۀ آب‏بها).