اثر سيلاب‌هاي ورودي از كشور افغانستان بر تغييرات كمي و كيفي منابع آب زير زميني دشت سيستان

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسي اثر سيلاب‏هاي ورودي از كشور افغانستان بر تغييرات كمي و كيفي منابع آب زيرزميني دشت سيستان است. به اين منظور، ابتدا با تعيين مسيرهاي انتقال سيلاب در دشت سيستان، ۱۶ حلقه چاهك كه در مجاورت مسير انتقال سيلاب احداث شده، انتخاب شد. در ادامه، تغييرات كمي منابع آب زيرزميني منطقۀ سيستان در بازۀ زماني 4 سال (1394- 1398) با به‌كارگيري معادلات بيلان آب زيرزميني و هيدروگراف واحد در قبل و بعد از ورود سيلاب ضمن برآورد تغييرات حجم ذخيرۀ آبخوان و نيز مقايسۀ وضعيت بارندگي منطقه در دورۀ مشابه، بررسي شد. تغييرات كيفي آبخوان نيز با نمونه‏برداري از چاهك‏هاي مشاهداتي طي دورۀ بيلان و بررسي تغييرات زماني پارامترهاي كيفي آب از جمله هدايت الكتريكي (EC) و اسيديته (pH) تجزيه‌وتحليل شد. يافته‏ها نشان داد با جاري شدن سيلاب به طور ميانگين تراز سطح آب در چاهك‏هاي احداثي 0/39 متر افزايش و روند تغييرات آن همبستگي زيادي (0/85 = R²) با حجم سيلاب جاري‌شده در منطقه دارد. همچنين، بررسي هيدروگراف واحد دشت نيز بيانگر تغييرات محسوس سطح آب زيرزميني در قبل و بعد از ورود سيلاب در منطقه است. به طوري كه اين دورۀ 4 ساله به طور متوسط 2.16 متر سطح آب نسبت به قبل از ورود سيلاب افزايش داشته و با جاري شدن سيلاب، 20.662 ميليون مترمكعب طي دورۀ بيلان به صورت طبيعي به حجم ذخيرۀ آبخوان اضافه شده و با توجه به كم بودن نزولات جوي در منطقه، تغذيۀ سفره‏هاي آب زيرزميني تحت تأثير نزولات جوي ناچيز است. در بررسي تغييرات كيفي آب زيرزميني نتايج بيانگر كاهش چشم‏گير شاخص هدايت الكتريكي (EC) در چاهك‏هاي مشاهداتي است كه اختلاف معنا‏داري در سطح 0/01 بين ميانگين هدايت الكتريكي در قبل و بعد از ورود سيلاب دارد. همچنين، مقادير اسيديتۀ آب زيرزميني نيز با جاري شدن سيلاب روند كاهشي دارد كه به لحاظ آماري معنا‏دار نيست. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده، ورود جريان‏هاي سيلابي ناشي از بارش در كشور افغانستان با تغذيۀ طبيعي آبخوان سبب بهبود وضعيت كمي و كيفي آب زيرزميني دشت سيستان شده كه با توجه به بحران كمبود آب در منطقه، اجراي ﻃﺮح‏ﻫﺎي آﺑﺨﻴﺰداري و ﺗﻐﺬﻳۀ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ به‏منظور حداكثر بهره‏برداري از اين منابع آبي با نفوذ سيلاب در خاك و تزريق آن به منابع آب زيرزميني مي‏تواند گامي مؤثر در توسعۀ منابع آبي منطقه سيستان به‏شمار آيد.