تبيين كاركرد رويكرد همبست در هيدروپليتيك آب‌هاي فرامرزي

سيستم‌هاي آبي، سيستم جفت‏شدۀ‏ طبيعي- انساني است كه تعاملاتِ غيرقابل پيش‏بيني، پويا و بازخوردهاي متعدد با بخش‏هاي مختلف از جمله غذا، انرژي و اقليم دارد. شناخت تعاملاتِ بين بخش‏هاي مختلف با منابع آب و همچنين، درك فرابخشي بودن حكمراني آن، نيازمند اتخاذ رويكردي كل‏گرايانه است. رويكرد «همبست»، رويكردي نوين و كل‏گرايانه براي مواجهه با درهم‏تنيدگي‏هاي آب-غذا-انرژي است. اين رويكرد در مناسبات و تعاملات هيدروپليتيكي آب‏هاي فرامرزي كاركرد بسياري دارد، زيرا منابع مشترك مورد مناقشه را از كانون توجهات خارج مي‏كند و مي‏تواند دامنۀ وسيع‏تري براي همكاري به وجود آورد. همبست، نوعي رويكرد مناسب براي مواجهه با رقابت‏ها و مناقشات آب‏هاي فرامرزي است، زيرا اتخاذ رويكرد همبست به منافع‏سازي بين كشورهاي ساحلي مي‏انجامد و به‌كارگيري آن فرصتي‏ براي توليد كالا يا خدمات تخصصي در هر كشور و چانه‏زني بيشتر خواهد بود. از اين‌رو، تبيين كاركرد رويكرد همبست در حكمراني و مناسبات آب‏هاي فرامرزي و سياست‌گذاري‏هاي مرتبط با حوزۀ نوين ديپلماسي آب ضروري است. بر اين اساس، مقالۀ حاضر با ماهيت بنيادي- نظري و روش توصيفي-تحليلي مي‌كوشد ‌كاركرد رويكرد همبست را در حكمراني سيستم‏هاي آبي به طور عام و حكمراني مناسبات آب‏هاي فرامرزي به طور خاص بررسي كند. همچنين، تفاوت‏هاي كليدي اين رويكرد با رويكرد مديريت يكپارچۀ منابع آب، با هدف برجسته‏سازي كاربرد متفاوت آن دو با يكديگر مقايسه و ارائه مي‏شوند. براي تبيين بهتر كارايي اين رويكرد، كاركرد آن در دو حوضۀ‏ آبريز براهماپوترا در جنوب آسيا و درياچۀ آرال در آسياي مركزي تحليل مي‏شود. در نهايت، نشان داده خواهد شد كه چگونه استفاده از رويكرد همبست «آب-انرژي-محيط ‏زيست» تعاملات پايداري براي دو كشور هند و بوتان در حوضۀ آبريز براهماپوترا ايجاد كرده است و چگونه عدم تبعيت از رويكرد همبست «آب-غذا-انرژي» براي كشورهاي حوضۀ درياچۀ آرال هزينه‏هاي اقتصادي و آسيب‏هاي زيست‏محيطي در پي داشته است.