خطاي تراژيك و مسألۀ عدالت در تراژديهاي سه‌گانۀ سوفوكلس

در تراژدي‌هاي يونان با شكلي از عدالت و تقدير كيهاني روبه روييم كه براي ما غريب مي نمايد. اوديپوس به سبب گناه نادانسته اش خود را مجازات مي كند. آنتيگون كفارۀ اعمال اعضاي خانوادۀ خود را مي پردازد. پرومته به واسطۀ نيكخواهي اش تقاص پس مي دهد، و آژاكس بازيچۀ هوس خدايان مي شود. در تمامي تراژدي‌هاي فوق، و به طور كلي، در همۀ تراژدي‌هاي يونان با نوعي عدالت تقديرگونه روبه روييم كه اتفاقا براساس معيارهاي انسان امروزي ناعادلانه و خلاف عدالت اند. در مواجهه با اين آثار كلاسيك همواره با اين سوال مواجه مي شويم كه ذهن يوناني چه تصوري از حق و عدالت داشته است و به طور كلي تراژدي‌هاي يوناني مروج چه نوع نظام حقوقي است كه اينگونه براي ما غريب مي نمايد. در اين مقاله سعي بر اينست كه با واكاوي مفهوم عدالت در سه حوزۀ طبيعيات، مابعدالطبيعه، و سياست به پاسخ پرسش هاي فوق برسيم. براي نيل به منظور خود تمركز اصلي اين پژوهش را بر تراژدي‌هاي سه گانه سوفكل يعني اديپوس شهريار، اديپوس در كلنوس، و آنتيگونه قرار مي دهيم. اين سه تراژدي، كه به ترتيب سرنوشت شوم خاندان لابداسيدها را شرح مي دهند، نمونه هاي خوبي براي بررسي مفهوم عدالت در انديشۀ يوناني به شمار مي روند. چرا كه در تراژدي‌هاي سه گانۀ فوق به اغلب تعابيري كه مفهوم عدالت به ذهن يونانيان متبادر مي كرده اشاره شده است، تعابيري كه مخصوص ذهن يونانيست و تنها در سپهر انديشۀ فلسفي آنزمان قابل فهم است.