رهيافت شرطي در منطق سينوي با رويكرد كلامي

تأمّل در منطق ارسطو و تحليل مباني متافيزيكي آن، ارتباط تنگاتنگ ميان منطق و متافيزيك در انديشه او را نشان مي دهد. امّا با دقّت در تمايزات اين منطق با منطق ابن سينا، شاهد كم رنگ شدن ارتباط متافيزيك و منطق نزد ابن سينا و به‌تبع آن پر رنگ تر شدن گرايش صوري در اين منطق مي‌شويم.  پرداختن به تمايزاتي كه نشان دهنده گرايش صوريِ منطق ابن سينا نسبت به منطق ارسطو است، نيازمند نوشتار ديگري است و ما در اين مقاله تنها به بيان علل كلامي و معرفت شناختي اين گرايش نزد ابن سينا مي‌پردازيم. او در كتاب اشارات و تنبيهات، منطق را علم بررسي اشكال تفكّر معرفي مي‌كند و تفكّر شرطي را نيز قسمي از تفكّر دانسته و در مورد آن به‌تفصيل بحث مي‌كند. اين توجه به تفكّر شرطي، ناشي از دغدغه ها و مسائلي است كه ابن‌سينا با آن‌ها درگير بوده و براي تبيين آن‌ها از منطق بهره جسته است. ابن سينا در شرايطي از مكان و زمان زندگي مي‌كرد كه انديشه كلامي، تفكّر غالب زمانه وي بود و ازآنجاكه در مباحث كلامي از واقعيت هاي جهان و مصاديق باورهاي ديني و روابط آن‌ها بحث مي‌شود نه از مفاهيم و امور ذاتي و اندراج آن‌ها، لذا ابن سينا به منطق شرطي كه روابط ميان امور واقع را تبيين مي كند التفات بيشتري داشت و چون منطق ارسطو را با توجه به مباني خاص فلسفي آن در تبيين اين قسم از تفكّر ناتوان مي يافت، سعي دركمرنگ كردن رابطه منطق و متافيزيك و درنتيجه صوري تر كردن منطق ارسطويي نمود.