عوامل مؤثر بر انتخاب قرارداد‌هاي كشاورزي از ديدگاه كشاورزان شهرستان بردسير: روش لوجيت مخلوط

قراردادهاي كشاورزي در نبود سرمايه و مشكلات بازاريابي محصولات كشاورزي، راه‌حل مناسبي براي تأمين سرمايه، اطمينان از فروش محصول، ايجاد يك قيمت منصفانه و در نهايت، توسعه متوازن بخش كشاورزي مي‌باشد. چرا‌كه، موجب مي‌شوند تا توزيع منافع حاصل از تجاري شدن كشاورزي با توازن بيشتري انجام شده و دسترسي به فرصت‌هاي ناشي از تجاري شدن براي تعداد بيشتري از فعالان بخش فراهم شود. با توجه به امكان كشت گياهان مختلف و وجود صنايع تبديلي در شهرستان بردسير، قرارداد هاي كشت، مي تواند به كشاورزان و توسعه منطقه كمك كند. در اين تحقيق به منظور بررسي عوامل موثر بر انتخاب قرارداد‌هاي كشاورزي از ديدگاه كشاورزان، 130 كشاورز با روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي در سال زراعي 96-97 انتخاب شد. سپس، با استفاده از طرح فاكتوريل كسري، براساس مؤلفه‌هاي تغيير الگوي كشت، دوره ي قرارداد، كنترل بر توليد، تأمين نهاده‌ها توسط طرف قرارداد و نحوه پرداخت، چهار نوع قرارداد حاصل شد؛ به‌طوري‌كه اختيارات طرف قرارداد از قرارداد اول به چهارم افزايش مي‌يافت. سپس، با استفاده از مدل لوجيت مخلوط اثر سن، سطح زير كشت، سابقه ي كشاورزي، مالكيت، تحصيلات، تنوع محصول و سابقه ي شركت در قراردادهاي كشاورزي بر قراردادهاي مذكور بررسي گرديد. يافته ها نشان مي‌دهد كه با افزايش سطح زير كشت، مالكيت و سطح تحصيلات، احتمال انتخاب قرارداد اول تا سوم نسبت به قرارداد چهارم (قرارداد پايه)، افزايش يافته، درحالي‌كه هرچه تنوع كشت افزايش يابد و كشاورز با قراردادهاي كشاورزي آشناتر باشد قرارداد پايه ترجيح داده مي‌شود. با افزايش هرسال سابقه فعاليت كشاورزي، تغيير سطح مالكيت از اجاره‌اي به ملكي، و افزايش سطح تحصيلات، احتمال انتخاب قرارداد چهارم به ترتيب 1.6، 14.5 و 22 درصد كاهش يافته، درحالي‌كه با افزايش تنوع محصول و سابقه شركت در قراردادها احتمال انتخاب اين قرارداد به ترتيب 10 و 20 درصد افزايش يافته است. لذا، توصيه مي‌شود در عقد قراردادها به كشاورزاني توجه شود كه از سطح زير كشت كمتر، محصولات متنوع‌تر و سطح تحصيلات پايين‌تري برخوردارند، چراكه با توجه به كنترل و نظارت طرف قرارداد، بهره‌وري افزايش يافته و از كشاورزان خرد حمايت مي‌شود.