موانع تحقق اقتدار عقلاني در دوران پهلوي اول

جدي‌ترين تحول در راستاي ايجاد دولت مدرن در ايران را دوران سلطنت پهلوي اول دانسته‌اند. از نگاه ماكس وبر ظهور دولت مدرن ملازم با تحقق اقتدار عقلاني است. در اين رابطه او دو عوامل را به عنوان پيش شرط و مانع اين امر معرفي مي‌كند: شرايط پولي و مالي كه نمود آن در اقتصاد سرمايه‌داري است و مخالفت سنت گرايان و اشراف با اين امر. بر اين اساس پژوهش حاضر با روش كيفي و توصيفيتحليلي و رويكرد جامعه شناسي تاريخي به سراغ اين پرسش رفته است كه موانع اقتصادي و اجتماعي تحقق اقتدار عقلاني در دوران پهلوي اول كدامند؟ مطابق ديدگاه وبر، نحوه‌ي گذار ايران به اقتصاد سرمايه‌داري و همچنين دلايل مخالفت سنت‌گرايان و اشراف با سياست‌هاي رضاشاه تحليل شده است. اين پژوهش ادعا مي‌كند كه در وجه اقتصادي هر چند شاخص‌هاي مورد بررسي، ادغام اقتصاد ايران عصر پهلوي اول در اقتصاد سرمايه‌داري را تاييد مي‌كند، اما مداخله‌ گسترده‌ دولت در اقتصاد، موجب شكل‌گيري سنخ خاصي از اقتصاد سرمايه‌داري، يعني سرمايه‌داري دولتي شده است. همچنين در وجه اجتماعي، سياست‌هاي دولت موجب مخالفت و مانع تراشي اشراف و سنت گرايان در مسير نهادينه‌سازي دولت مدرن و تحقق اقتدار عقلاني در عصر پهلوي اول شده است. از سويي طبق نگاه وبر، علاوه بر موارد ياد شده، عملكرد پهلوي اول، خود مانعي بر سر راه تحقق اقتدار عقلاني بوده است.