پسوندهاي اشتقاقي «ين» و «ينه» در چارچوب ساخت‌واژۀ ساختي

پژوهش حاضر دو پسوند اشتقاقي «ين» و «ينه» را در زبان فارسي بررسي و سويه‌هاي گوناگون معنايي و صوري آنها را واكاوي مي نمايد و مي‌كوشد با رويكرد ساخت‌بنياد و در چارچوب نظريۀ ساخت‌واژۀ ساختي الگوهاي واژه‌سازي را بر پايۀ مفهوم «طرحواره‌هاي ساختي» و رابطۀ پايگاني اين طرحواره‌ها تبيين نمايد. ساخت‌واژۀ ساختي نظريه‌اي واژه‌بنياد و نشانه‌بنياد در حوزۀ ساخت‌واژه است كه رويكردي شناختي و كاربردبنياد به واژه‌سازي دارد. داده‌هاي پژوهش برگرفته از پيكرۀ ساخت‌واژي نگارندگان، با بيش از 12000 واژۀ مشتق و مركب فارسي، و فرهنگ فارسي زانسو (كشاني، 1372) است كه 71 واژۀ مشتق ساخته‌شده با پسوند «ين» و 59 واژۀ ساخته‌شده با پسوند «ينه» را در بر مي‌گيرد. براساس يافته‌هاي پژوهش اين پسوندها تنوع معنايي چشمگيري دارند كه در سطح طرحواره‌هاي ساختي انتزاعي قابل تبيين است نه در سطح واژه‌هاي عيني زبان و از همين رو آن را چندمعنايي ساختي مي‌نامند. پسوند «ين» مي‌تواند در 7 زيرطرحوارۀ ساختي نمايان شود و واژه‌هايي از مقولۀ صفت بسازد، اما «ينه» داراي 9 زيرطرحوارۀ ساختي است و واژه‌هايي از مقولۀ اسم و صفت مي‌سازد.