بررسي بازتاب منهيّات نهج‌البلاغه در حديقۀ سنايي با رويكرد بينامتنيت

طبق نظر نظريّه پردازانِ بينامتنيت ازجمله كريستوا، هر متني در ارتباط با متون پيشين، معني مي يابد. متن ممكن است صورتِ گسترش يافته يا شكل هنريِ متون قبلي باشد. حديقۀ سنايي به عنوان متن تعليمي و عرفاني، از متون اسلامي فارسي و عربي بهره ها برده است. نهج البلاغه، يكي از متون اسلامي است كه سنايي در پديد آوردنِ حديقه الحقيقه، به صورت گسترده و فراتر از حدّ تأثيرپذيري، بدان نظر داشته است؛ به گونه اي كه براي دركِ بسياري از نكته هاي حديقه، بايد به سخنان مولا علي(ع) به ويژه نهج البلاغه مراجعه كرد. موضوع رذايل و محرّمات، به دليل بازتاب نسبتاً گستردۀ آن، در كلام علي(ع) و نيز حكيم سنايي، مبحث اصلي تحقيق حاضر است كه براساس رابطۀ بينامتني و با تأكيد بر نهج البلاغه و حديقه الحقيقه بررسي مي شود. نتيجۀ پژوهش نشان مي دهد سنايي در مثنويِ تعليمي عرفانيِ حديقه الحقيقه، هم از امكانات شعري و هم از واژگان، مضامين و اشارات ارزندۀ سخنان علي(ع) به صورت هاي سه گانۀ بينامتني (نفي بخشي، نفي متقارن و نفي كامل) استفاده كرده است. بي ترديد، اين تعاملِ آگاهانۀ حديقه با كلام علي(ع)، موجب ماندگاري و پويايي اثر سنايي شده است.