مطالعه تطبيقي توسل به زور ابتدايي عليه شورشيان در عملكرد امام علي(ع) و نظام حقوق بين‌الملل

توسل به زور در دو حوزه خارجي و داخلي قابل‌طرح است. قاعده ممنوعيت توسل به زور عليه دولت خارجي در حقوق بين‌الملل معاصر به‌خوبي تثبيت شده است و دولت‌ها حق ندارند جز در خصوص دفاع مشروع و يا مجوز شوراي امنيت، عليه دولت ديگر به زور متوسل شوند. بنابراين توسل به زور ابتدايي (در برابر توسل به زور در مقام دفاع مشروع) اگر بدون مجوز شوراي امنيت صورت پذيرد، اقدامي متخلفانه و خلاف مقررات حقوق بين‌الملل مي‌باشد. در عرصه داخلي، توسل به زور حكومت ولو ابتدايي عليه شورشيان و مخالفان مسلح در نظام حقوق بين‌الملل موضوعه فعلي، امري پذيرفته شده است و منعي در اين ارتباط در منشور ملل متحد وجود ندارد. در رويه دولتها نيز توسل به زور عليه مخالفان مدني نيز به كرات مشاهده شده است. عملكرد امام علي(ع) ازجمله در جنگ‌هاي جمل، صفين و نهروان نشان از آن دارد كه امام جز در مواردي كه شورشيان عملاً وارد جنگ نشده بودند، از توسل به زور عليه آنان اجتناب كرده است. به‌عبارت‌ديگر، رويه امام علي(ع) نشان از تحمل و تسامح بيشتر آن حضرت نسبت به مخالفان داخلي در مقام مقايسه با عملكرد فعلي دولت‌ها و مقررات فعلي حقوق بين‌الملل موضوعه دارد.