چيستي و كاركرد حكمت عملي در سنجش آن با حكمت نظري

حكمت عملي يك دانش برهاني است كه هم با دانش‌هاي عملي و هم با حكمت نظري تفاوت دارد. از يك سو، متفاوت با دانش‌هاي عملي‌اي است كه از آنها با حِرَف و مهارت‌ها ياد مي‌شود؛ چرا كه حكمت عملي يك دانش قياسي مربوط به حيطه افعال ارادي در مسير سعادت انسان است كه شناخت قوانين كلي ملكات خُلقي از راه قياس و فكر را بر عهده دارد. از سوي ديگر، متفاوت با حكمت نظري است؛ چرا كه حكمت نظري از حقايق وجودي غير معطوف به فعل ارادي انسان و احكام مربوط به اين حقايق ـ كه فاقد محتواي ارزشي و اتصاف به خير و شرّ هستند ـ بحث مي‌كند.ريشه تقسيم حكمت به نظري و عملي، دو بعدي بودن حقيقت انساني است. به اين معنا كه انسان به‌لحاظ بعد تجرد نفس و ارتباطي كه با حقايق ماورائي دارد، از حكمت نظري و به‌لحاظ بعد اضافه نفس به بدن و تدبيري كه نفس نسبت به بدن دارد، از حكمت عملي برخوردار است.حكمت عملي در تحقق غايت خود، يعني تأمين سعادت بشر، نيازمند حكمت نظري است؛ زيرا مباحث مرتبط با چيستي سعادت انسان، در دو بخش از مباحث حكمت نظري، يعني نفس‌شناسي و علت غايي مطرح مي‌شود. ازاين‌جهت، حكمت عملي را مي‌توان تكميل‌كننده حكمت نظري و امتدادبخش آن دانست. حكمت عملي دست‌كم دو كاركرد ارزش‌مند ديگر نيز دارد؛ اول اينكه اين حكمت خاستگاه پيدايش علوم انساني برهاني است و دوم اينكه، اين حكمت به نظام‌سازي عقلاني آموزه‌هاي ديني كمك مي‌كند.