مقايسه فاعل هستي‌بخش و فاعل طبيعي در انديشه صدرالمتألهين

ميان فاعل وجودي (حقيقي) و فاعل طبيعي (اعدادي) تفاوت‌هاي اساسي وجود دارد. آنچه در اين نوشتار به آن اشاره شده، مهم‌ترين تفاوت‌هايي است كه، از منظر صدرالمتألهين ميان فاعل وجودي با فاعل طبيعي وجود دارد. ره‌آورد اين پژوهش ـ كه با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و تحليل و تبيين‌داده‌ها صورت گرفته ـ دست‌يابي به ويژگي هايي است كه در فاعل حقيقي وجود دارد، اما هيچ يك از آنها را در فاعل اعدادي نمي توان يافت. اين ويژگي ها عبارت اند از: هستي‌بخشي (خالقيت)، منحصر نبودن جعل به جعل تأليفي، عينيت اثر و تأثير، عين يكديگر بودن فاعل و فاعليت، بي‌نيازي از حركت، ابزار و قابل در فاعليت، يك طرفه بودن تأثير، قوي‌تر بودن از معلول، محال بودن انفكاك فعل از فاعل و محال بودن جدايي فاعل از فعل.