نهضت ترجمه و تأثير آن بر اعتبار سنجي ظنون

خيزش حاكمان مسلمان براي ترجمه آثار ديگر ملل، در سده‌هاي اوليه ظهور اسلام به نهضت ترجمه معروف است. تأثير اين پديده فرهنگي بر انديشه مسلمانان درخور توجه است و انديشه فقهي مسلمانان از آن جدا نيست. در فقه بسياري از ادله استنباط احكام از ظنون به شمار مي‌روند و اين در حالي است كه پيروي از ظنون در قرآن كريم به شدت تقبيح شده است. اين تناقض‌نمايي به چالشي در مسير عمل به ادله استنباط تبديل شده است. هدف از اين نوشتار، شناخت منشأ اين تناقض نمايي و كشف راه برون رفت از آن است. اين نوشته كه به شيوه تاريخي تحليلي توصيفي و با تكيه بر منابع كتابخانه‌اي فراهم آمده، مدعي است كه تناقض‌نمايي ياد شده تحت تأثير تحول معنايي واژه‌گان علم و ظن در اثر ترجمه علومي چون منطق رخ داده است. تعاريف و ديدگاه‌هايي كه با ترجمه به جهان اسلام راه يافته ابتدا از سوي برخي متكلمان اهل سنت در تقابل با اهل حديث مطرح شده، اما ديدگاه برخي فقيهان شيعه نيز از آن بي‌تأثير نمانده است.