ماهيت تعزيري ثلث مازاد بر ديه نفس و آثار آن در قانون تغليظ ديه

شرع مقدس اسلام به منظور صيانت از امنيت اجتماعي و اقتصادي و حفظ حرمت محل‌هاي امن و مقدس، برخي از زمان‌ها (ماه‌هاي ذي‌القعده، ذي‌الحجه، محرم و رجب) و مكان‌ها (حرم مكه و ساير مشاهد مشرفه با اختلاف در اقوال) را احترام و تقدسي خاص بخشيده و مجازات مرتكبان جنايت در اين پهنه‌ها را افزون بر مجازات مقدر شرعي، تشديد يا تغليظ مي‌كند. اگر جرم انجام شده قتل باشد، مجازات آن بنابر روايتي صحيح از امام صادق (ع) «ديه كامل و ثلث» است. در طول تاريخ فقه اسلام، مستحق دريافت ثلث مازاد، همان مستحق دريافت اصل ديه دانسته شده است و اين حكم بيانگر آن است كه فقها براي اين مقدار زايد، ماهيتي غير از ديه قائل نبوده‌اند. اما فرضيه اين مقاله آن است كه ثلث مازاد بر ديه ماهيت «تعزيري» دارد. در سامان يافتن تحقيق حاضر از تحليل نصوص و روش اجتهادي به ويژه تنقيح مناط و الغاي خصوصيت استفاده شده است. اثبات اين فرضيه آثار متعددي را در پي دارد كه مهم‌ترين آن‌ها استحقاق دولت اسلامي بر دريافت ثلث مازاد بر ديه نفس به عنوان يكي از منابع مالي حكومت است. تغيير مواد مرتبط قانون مجازات اسلامي از ديگر آثار مورد انتظار اين نظريه است.