كاركرد‌هاي شناختي استعاره‌ در سيرالعبادالي‌المعاد سنايي

در رويكرد زبان‌شناسي شناختي، استعاره ابزاري فرازباني‌ است كه بر پيوند زبان و انديشه تأكيد دارد و جزء لاينفك زبان محسوب مي‌شود. اهميّت استعارۀ مفهومي كه تجربۀ امور انتزاعي و توصيف‌ناپذير در قالب امور محسوس و توصيف‌پذير است، در شناخت نظام فكري و درك مهم‌ترين مفاهيم ذهني مسلّط بر هر اثر است. سيرالعباد سنايي، منظومه‌اي استعاري است كه شاعر در آن، تفكرات و تجارب عرفاني توصيف‌ناپذير را با زباني رمزي و به­صورت نگاشت‌هاي استعاري بيان مي‌كند. اين جستار به منظور درك بسياري از نكات پنهان متن و يافتن برجسته‌ترين مفاهيم فكري شاعر به ‌تحليل و بررسي استعاره‌هاي مفهومي سيرالعباد پرداخته و مهم‌ترين مفاهيم استعاري و كاركردِ شناختي آنها را تحليل و بارزترين نمودهاي اين مفاهيم و برجسته‌ترين استعاره‌هاي شناختي را شناسايي كرده‌است. بر پايۀ يافته‌هاي پژوهش، پربسامدترين مفاهيم و پديده‌هاي استعاري، اغلب پديده‌هايي ناآشنا و متافيزيكي چون رذايل اخلاقي، عقل، عناصر اربعه، دنيا، نفس امّاره و ... هستند كه براي در دسترس بودن مخاطب، نياز به تحليل استعاري دارند. برجسته‌ترين كاركردِ شناختي مربوط به استعاره‌هاي ساختاري و در اين ميان حوزۀ مفهومي حيوانات است؛ پربسامدترين قلمرو استعاره‌هاي هستي‌شناسي، حوزۀ انسان‌انگاري و در استعارۀ جهتي بيشترين نمود از آنِ «جهت بالا»ست.