آفرينش بلاغي با واژگان و اصطلاحات صرف‌ونحو؛ برمبناي بررسي نرم‌افزاري ديوان‌هاي اشعار فارسي از ابتدا تا دورۀ معاصر

آموزش صرف‌ونحو در مدارس سنتي و در ميان علما و شعرا، عمري طولاني دارد و همين امر موجب بازتاب واژگان و اصطلاحات آن به شكلي هنري، در شعر فارسي شده‌ است. بر اين مبنا در اين تحقيق سؤال اين بوده كه خلاقيّت شاعرانه در كدام صورخيال محقق شده و چه روابطي ميان صور خيال و قواعد نحوي برقرار شده‌ است و كدام شاعران از اين ظرفيت بهره برده‌اند. روش تحقيق تحليلي توصيفي و مبتني‌بر مطالعه ديوان‌هاي شاعران بوده و از نرم‌افزار درج نيز بهره گرفته شده‌ است. اين تحقيق نشان مي‌دهد كه دامنۀ كاربرد واژگان صرف‌ونحو در اشعار فارسي وسيع بوده‌ است. دامنۀ نام‌هاي شاعراني كه با واژگان اين دانش حشر و نشر داشته‌اند، نيز گسترده است و پهنۀ تاريخي وسيعي از قرن پنجم تا دورۀ معاصر را در برگرفته است. هم‌آيندي تصاويرِ مُلهم از صرف‌ونحو يكي از نكات تأمل‌انگيز در اشعار بررسي‌شده است؛ اغلب سه تصوير ايهام، حسن تعليل و مراعات نظير با هم تلفيق مي‌شود. دايرۀ بلاغي ازلحاظ گوناگوني و تنوع نيز نسبتاً گسترده بوده، عناصري مانند تشبيه، استعاره، كنايه، ايهام، حسن تعليل، تمثيل، تمثيل رمزي، ارسال‌المثل و چيستان را در برمي‌گيرد. قاعده‌مندي دانش نحو براي اثبات موضوعات و مضامين مدنظر شاعران زمينۀ مناسبي براي تصاوير تمثيلي و تعليلي بوده‌ است. شكل حروف و كلمات، معاني مختلف آنها و قابليت تصريف و اشتقاق زمينۀ تشبيه، استعاره، كنايه و ايهام را به وجود آورده‌ است.