بررسي شيوه‌هاي بلاغي حافظ در تشبيه‌ها و استعاره‌هاي پركاربرد

تشبيهات و استعاره ها بر اثر گذر زمان ابتكار و نوآوري خود را از دست مي دهند و از فهرست صور خيال مطلوب بيرون رفته به تشبيهات و استعاره هاي مرده بدل مي شوند. به همين سبب، شاعران برجسته براي جلب نظر مخاطبان با ابتكاراتي در شيوه بيان و تصرفاتي در تصاوير تكراري، آن را با شگردي متفاوت نوسازي مي كنند. حافظ از شاعراني است كه به مدد شگردهاي هنري خاص خود، بهترين تصويرهاي خيال انگيز را با تصرفاتي در تشبيهات و استعاره هاي پركاربرد در اشعار خود ثبت كرده است. نگارنده در اين پژوهش، به روش تحليل محتوا، شيوه هاي بلاغي حافظ در نوسازي تشبيهات و استعاره هاي تكراري شعر او را بررسي مي كند. نتايج نشان مي دهد حافظ با توجهي هدفمند به طرح و تبيين انواع وجه شبه مانند وجه شبه ناآشنا، متعدد، تفضيلي و دوگانه در تشبيهات تكراري پرداخته است. همچنين با به كارگيري انواع تشبيه مضمر، تعليل، جمع، مقيد و موقوف المعاني، تشبيه تفضيل در ساخت هاي ختلف و متنوع آن، به خلق فضاسازي هاي تازه و تصاوير بديع شاعرانه در تشبيهات متعارف روي آورده‌ است. نبوغ شاعر در نوآوري استعاره هاي پرتكرار، از طريق تركيب هاي وصفي بديع و آشنازدا، گاه با ساختار بدل بلاغي و نيز تأويل صفت در قالب جمله كاملا مشهود است. تجميع و پيوند آرايه ها شگرد ديگر شاعر در ماندگاري و پويايي شعر او در اين زمينه است.