نقد كهن‌الگوهاي شخصيت اول و نمادهاي رمان «رقصه الجديله والنهر» اثر وفاء عبدالرزاق

نقد كهن الگويي ضمن كشف حقيقت كهن الگوها و عناصر تكراري در متن ادبي، چگونگي جذب آنها توسط ذهن نويسنده يا شاعر را نشان مي دهد. رمان رقصة الجديلة والنهر كه به شيوۀ سيلان ذهن روايت شده است، اولين رمان عراقي در موضوع داعش است كه بر نقش آفريني زنان در مبارزه با داعش تأكيد دارد و هنرمندانه و به صورتي نمادين به دردهاي جامعۀ برخي كشورهاي عربي كه با داعش در جنگ بودند، اشاره دارد و به طور ويژه با بيان مكان و حوادث واقعي، به بيان دردها و پريشاني هاي شخصيت هاي داستان به خصوص شخصيت اصلي ريحانه پرداخته است؛ دردهايي كه سبب بروز برخي كهن الگوهاي نهفته در بخش ناهشيار آنها شده است. اين پژوهش با بهره گيري از روش تحليلي توصيفي تلاش دارد به نقد كهن الگوهاي بروز يافته در شخصيت اصلي رمان رقصة الجديلة والنهر و نمادهايي چون درخت و سنبل و كودك كه رمز كهن الگوهايي خاص قرار گرفته اند، بپردازد. نتايج حاكي از آن است كه ناخودآگاه ريحانه در پي نبردش با دشمن جنايتكار و پريشان احوالي كه در اين مسير در وي به وجود مي آيد، برخي كهن الگوهايي را كه در بخش زيرين و ناهشيار وي به عنوان جزئي از كل نهفته است، بروز مي دهد. بارزترين آنها سرنمون هاي قهرمان، پيرفرزانه و آنيموس است كه به طور موقت و نه ثابت و گاه متناقض تجلي يافته است؛ چنانكه كهن الگوي قهرمان ريحانه در عين شفقت و مهرباني با هم رزمان خود براي دشمن خود داعش به شكل سايه نمود مي يابد. همچنين وفاء قسمت بزرگي از رمان خود را به توصيف و بيان مونولگ هاي شخصيت ها و ويژگي هاي روحي آنها و همچنين اشياي موجود در مكان اختصاص داده است و اين امر به كشف كهن الگوهاي نمادي داستان چون درخت كه نماد كهن الگوي مادر است و كودك گنگ كه نماد كهن الگوي كودك مقدس است كمك بسيار مي كند.