چگونگي بازنمايي ويژگي‌هاي جنسيتي در جوك‌هاي فارسي تلگرامي

جوك‏‌ها به‌منزلۀ خرده‏فرهنگ‏هاي هر جامعه، معاني و مفاهيم اجتماعي گوناگوني را بازنمايي مي‌كنند كه نشانگر فضاي ذهني آن جامعه و ويژگي‏هاي افراد آن است. در اين ميان، جوك‏هاي جنسيتي نمايشگر نگاه اجتماعي جامعه به مقولۀ جنسيت هستند. اقبال جامعۀ ايران به فناوري‏هاي نوين تلفن همراه و پيام‏رسان‏ها ازجمله، تلگرام از يك‏سو و كشيده شدن جوك‏ها به اين فضا از سوي‏ ديگر، لزوم بررسي و مطالعه آن را بيشتر از قبل مي‏طلبد. اين مقاله با روش كيفي و شيوۀ مردم‌نگاري درون‌شبكه‌اي و با استفاده از نظريۀ برساخت‌گرايي اجتماعي، جوك‌هاي مختلف جنسيتي را در پيام‌رسان تلگرام مقايسه كرده است. نتايج بررسي سه كانال جوك تلگرامي كه بعد از فيلترينگ و در تير ۱۳۹۷ ارزيابي‌شده است، نشان مي‏دهد ۵۰ درصد كل جوك‏هاي اين كانال‌ها را جوك‏هاي جنسيتي تشكيل داده و به لحاظ شكلي، بيشترين جوك‏هاي جنسيتي مربوط به جوك‏هاي كلامي است كه جوك‌هاي مربوط به زنان در هر سه كانال، تقريباً دو برابر جوك‏هاي مردان بوده است. برساخته‏هاي جنسيتي براي مردها در جوك‏ها بيشتر با موضوع جنسي و براي زنان بيشتر با موضوع كليشه‏هاي جنسيتي مانند: «احمق‏شمردن»، استفادۀ بي‌رويه از لوازم آرايش، تمايل به ازدواج، ناتواني در رانندگي، الزام به انجام كارهاي خانه و زودرنجي است كه به‌نوعي بازتعريف نقش اجتماعي زنان در شرايط اجتماعي فعلي است.