كليدواژه :
كاربري اراضي , خاك , خصوصيات شيميايي , استان كرمان
چكيده فارسي :
اين تحقيق به منظور تعيين اثر تغيير كاربري اراضي بر خصوصيات شيميايي خاك در منطقۀ جمال آباد شهرستان بافت استان كرمان انجام شد. براي اين منظور 6 سايت با شرايط اكولوژيكي مشابه شامل مرتع قرق ده ساله (NG)، مرتع تحت چراي شديد (HG)، مرتع با گونۀ غالب شيرين بيان (Glycyrrhiza glabra) و تحت چراي متوسط (MG)، اراضي شخمخورده جهت برداشت شيرين بيان (Gl T)، ديمزار گندم و جو (D) و ديمزار رهاشده به مدت پنج سال (F) جهت مطالعه انتخاب شدند. عمل نمونهگيري خاك از عمق 15-0 و 30-15 سانتيمتري در سايتهاي فوق در اواسط آبان با 6 تكرار از هر عمق برداشت شد و به آزمايشگاه جهت آناليز خصوصيات شيميايي خاك شامل كربن آلي خاك، نيتروژن كل، فسفر قابلجذب، پتاسيم قابلجذب، اسيديته و هدايت الكتريكي خاك ارسال شد. نتايج نشان داد كه تغيير كاربري اراضي مرتعي باعث كاهش معنيدار متغيرهاي كربن آلي، پتاسيم قابلجذب، فسفر
قابلجذب و نيتروژن خاك با نرخي به ترتيب معادل 2/58، 21، 5/23 و 71 درصد در سايت ديمزار و 58، 19، 3/17 و 60 درصد در سايت اراضي شخم خورده جهت برداشت شيرين بيان نسبت به عرصههاي طبيعي شد. روند كاهشي 42 و 56 درصدي كربن آلي خاك به ترتيب در سايت چراي متعادل و سايت چراي سنگين درمقايسه با سايت قرق مشاهده شد. ميزان پتاسيم قابل جذب سايت چراي متوسط و قرق در يك دسته و بيشترين ميزان بود. نيتروژن خاك سايت تحت چراي متوسط و سنگين نسبت به قرق كاهشي به ترتيب به ميزان 035/0 و 04/0 درصد داشت. فقط بين نوع كاربري قرق و اراضي شخمخورده جهت برداشت شيرين بيان تفاوت معنيداري از نظر اسيديته خاك قابل مشاهده است. افزايش شوري خاك در سايت ديمزار (با نرخي معادل 165 درصد) و سايت چراي سنگين (140 درصد) در مقايسه با قرق مشاهده شد. با توجه كاهش به خصوصيات كيفي خاك در اثر تغيير كاربري و باقي ماندن اين اثر حتي بعد از رها كردن اراضي ديمزار طبق نتايج اين تحقيق، پيشنهاد ميشود برنامههاي پيشگيري از تصرف اراضي مرتعي، به حداقل رساندن واگذاري عرصههاي مرتعي، احياي ديمزارهاي رهاشده با گونههاي كمتوقع مرتعي و بهبود بخشيدن به خصوصيات كيفي خاك در طرحهاي بهرهبرداري از گياه دارويي شيرين بيان در سرلوحۀ امور دستگاههاي اجرايي ادارات منابعطبيعي قرار گيرند.
چكيده لاتين :
This research was done to investigate the effects of change in land use on chemical soil properties in Jamalabad region of Baft county of Kerman province. The experiment was conducted in six sites with the same ecological condition as non grazed site (NG) for 10 years, a moderately grazed site (MG) and a heavily grazed site (HG), a dry farming site of barley and wheat (D), a long time fallow site for 5 years (F) and a plowed Glycyrrhiza glabra site (Gl T). Soil samples were collected from two soil horizons (0-15 and 15-30 centimeters) based on a randomized complete blocked design with six replications from each horizon in 2013. Samples were sent to laboratory for soil chemical properties as organic carbon, total nitrogen, available phosphorus, available potassium, PH and electrical conductivity. The results indicated that Land use change significantly decreased organic carbon, potassium content, available phosphorous and nitrogen content as 58.2, 21, 23.5 and 71 percent in dry farming site and 58, 17.3, 19 and 60 percent in plowed Glycyrrhiza glabra site compared to non grazed site. A decreasing trend of organic carbon was seen in moderately and heavily grazed sites in comparison to non grazed site as 42 and 56 percent, respectively. Available potassium of moderately and non grazed sites were maximum. Total nitrogen of soil in moderately and heavily grazed sites was decreased in comparison to non grazed site as 0.035 and 0.04 percent. PH of soil was significantly changed only between non grazed and plowed Glycyrrhiza glabra site (Gl T). Electrical conductivity of soil was increased in dry farming site (165 percent) and heavily grazed site (140 percent) in comparison to non grazed site. According to negative effects of land use change on soil quality and remaining this harmful effect after release of dry farming lands, our recommendation to natural resources offices are programs preventing rangeland occupying, minimizing giving off rangelands, rehabilitation of released dry farming by pioneer plants and improvement of soil qualities in root collection designs of Glycyrrhiza glabra.
