فضاهاي مذهبي در كالبد شهر زرتشتي؛ مطالعه موردي: يزد

Religious Spaces in the Layout and Fabric of Zoroastrian Cities Case Study: Yazd

بي ترديد مي توان فضاهاي شهرهاي تاريخي را به آينه اي تشبيه كرد كه عقايد و فرهنگ سازندگان و ساكنان را منعكس مي نمايند. شهر تاريخي يزد يكي از معدود شهرهاي ايران است كه بافت كهن و محلات تاريخي آن نسبتا سالم باقي مانده است. با استناد به منابع تاريخي، به روزگار قاجار، نه محله از 77 محله بافت تاريخي اين شهر سكونتگاه زرتشتيان بوده است. از آنجا كه سلامت فضاهاي اين محله ها، مطالعه فضاهاي آنها را آسان مي كند، در پژوهش حاضر تلاش گرديده تا ميزان اثربخشي دستورات دين زرتشت بر شكل گيري فضاهاي مذهبي محله هاي زرتشتيان مورد سنجش قرار گيرد. اصلي ترين پرسشي كه در پژوهش حاضر تلاش مي گردد تا بدان پاسخ داده شود، اين است كه كداميك از عناصر معماري در كالبد يك شهر زرتشتي نشين تحت تاثير دستورات دين زرتشت احداث مي شوند و چه دستورات مذهبي بر شكل گيري اين فضاها اثرگذارند؟ بدين منظور، يكي از محلات زرتشتي نشين يزد كه بيشتر از ساير محله ها سلامت و رونق گذشته خود را حفظ نموده انتخاب شد و با استفاده از مكتوبات تاريخي و يافته هاي ميداني، آن دسته از فضاهاي شهري كه با دستورات دين زرتشت ايجاد شده و فضاي كالبدي شهر يزد را فرم بخشيده اند، شناسايي و معرفي گرديدند و مشخص شد كه فضاهاي مذهبي نقشي كليدي در فرم يابي و توسعه كالبد شهرهاي زرتشتيان ايفا مي نمايد.

The layout and fabric of a city reflect the influence of beliefs and cultures of their inhabitants. Amongst Iranian ancient cities, the historical city of Yazd, thanks to its intact and less-affected old fabric, is an excellent arena for investigating such impact. According to the historical sources, Zoroastrians lived in nine (out of seventy seven) districts of Yazd in the Qajar era. Since Zoroastrians continue to live in these urban spaces to date, it has been tried in the present research to investigate the extent of influence of Zoroastrian’s religion on the formation of such spaces.This research, therefore, investigates the architectural elements with religious function in one of the ma in Zoroastrian districts in Yazd City, and the religious commandments that have influenced the formation of its space. To this end, a relatively well-preserved area i.e. the Dasturān district, is selected and its religious buildings were identified. The results of fieldworks combined with the findings of historical and religious texts, confirm that the religious spaces had a pivotal role in the formation of the fabric of Zoroastrian city.