اثر مواد حاجب در طراحي درمان و محاسبه‌ي دز در پرتودرماني سرطان‌هاي ناحيه‌ي لگن

مقدمه: براي تشخيص مرزهاي اندام‌هايي كه اختلاف ميزان جذب پرتوي عبوري از آن‌ها به حدي نيست كه از محيط پيرامون خود قابل تميز دادن باشند، از مواد حاجب استفاده مي‌شود. اين مواد، باعث افزايش ميزان جذب پرتو در اندام مي‌شوند و كيفيت تشخيص تصوير را بالا مي‌برند. در اين تحقيق، اثر استفاده از مواد حاجب براي سرطان‌هاي ناحيه‌ي لگن هنگام طراحي درمان و محاسبه‌ي دز مورد بررسي قرار گرفت. روش‌ها: در اين مطالعه، از 6 بيمار با سرطان ناحيه‌ي لگن (2 بيمار مبتلا به سرطان دهانه‌ي رحم پيشرفته در مراحل 2B و 3B، 2 بيمار مبتلا به سرطان ركتوم و 2 بيمار مبتلا به سرطان مثانه) در محدوده‌ي سني بين 76-32 سال، خواسته شد تا با مشورت پزشك خود، در اين طرح شركت كنند. از بيماران يك بار بدون ماده‌ي حاجب و يك بار با ماده‌ي حاجب تصويربرداري Computed tomography scan (CT scan) صورت گرفت و ميزان تأثير اين مواد بر روي طراحي درمان آن‌ها مورد بررسي قرار گرفت. براي بيماران سرطان دهانه‌ي رحم، از تركيب ميدان‌هاي قدامي و خلفي (AP-PA) براي تابش پرتو به كل لگن، بيماران سرطان ركتوم و مثانه از چهار فيلد خلفي- قدامي (PA)، قدامي- خلفي (AP)، جانبي چپ (LL) و جانبي راست (RL) استفاده شد. يافته‌ها: ميزان مانيتور يونيت براي سرطان ركتوم بعد از استفاده از ماده‌ي حاجب، 0/59 درصد براي ميدان AP، 0/75 درصد براي ميدان PA، 1/47 درصد براي ميدان LL كاهش و 2/91 درصد براي ميدان RL افزايش نشان شد. دز درماني براي سرطان مثانه، 0/34 درصد براي ميدان AP كاهش و 0/46 درصد براي ميدان RL، 0/39 درصد براي ميدان LL و 1/57 درصد براي ميدان PA افزايش نشان داد. ميزان مانيتور يونيت براي سرطان پيشرفته‌ي دهانه‌ي رحم، 1/1 درصد كاهش براي ميدان AP و 0/68 درصد براي ميدان PA افزايش داشت. نتيجه‌گيري: با توجه به بررسي هيستوگرام‌هاي حجم- دز (Dose-volume histograms يا DVHs)، ايزودزها و محاسبات دز درماني لازم براي هر جلسه‌ي درمان، مي‌‌توان بيان كرد كه نقش اثر مواد حاجب بر روي محاسبه‌ي دز، كمتر از 1 درصد بود و براي اطمينان از نتايج و حصول نتايج دقيق‌تر، لازم است از تعداد بيماران بيشتري استفاده گردد.