ارزيابي بيابان‌زايي اراضي حوزۀ آبخيز شازند با استفاده از روش فائو و يونپ

Evaluating of desertification in Shazand watershed lands by FAO and UNEP method

شناسائي و ارزيابي عوامل مؤثر در بيابان ­زايي و تعيين مناطق مبتلا به اين معضل از ضروريات امر در هر منطقه مي­ باشد. يكي از مناسبترين روش ­ها جهت ارزيابي بيابان­زايي روش فائو و يونپ مي­باشد كه در آن فرآيندهاي متعددي جهت ارزيابي بيابان­زايي بررسي و مطالعه مي­گردند. زوال پوشش گياهي، فرسايش آبي، فرسايش بادي، افت كمّي و كيفي منابع آب و شور شدن خاك به همراه فشار دام و جمعيت بر روي محيط زيست فرآيندهاي اصلي مورد مطالعه در اين تحقيق بودند. دوره زماني ارزيابي يك دورۀ 20 ساله (87-1368) و با توجه به قديميترين اطلاعات، عكس ­هاي هوائي و تصاوير ماهواره­اي موجود انتخاب شد. براي ارزيابي هر فرآيند چندين شاخص در نظر گرفته شده و با برداشت ­هاي ميداني و مطالعات كتابخانه­اي شاخص ­هاي منتخب ارزيابي و امتيازدهي شدند. چهار كلاس ناچيز، متوسط، شديد و خيلي­ شديد نيز جهت تفكيك درجات بيابان­ زايي در نظر گرفته شد. هر يك از فرآيندها از سه جنبه وضعيت كنوني، سرعت و استعداد طبيعي بيابان­ زايي بررسي شدند. نقشه­ هاي بيابان­ زايي از جنبه­ هاي مذكور در محيط GIS ترسيم و جهت تهيۀ نقشه نهايي بيابان­ زايي تلفيق گرديدند. بر اساس نتايج حاصله در حوزۀ آبخيز شازند به ترتيب 116466 هكتار (20%) اراضي در كلاس ناچيز، 273240 هكتار (48%) در كلاس متوسط و 179123 هكتار (32%) در كلاس شديد بيابان­ زايي قرار دارند. بيابان­ زايي شديد عمدتاً در اراضي با شيب 30-15 درصد و داراي پوشش گياهي فقير مشاهده شد. فرسايش آبي و زوال پوشش گياهي عوامل اصلي بيابان­ زايي و فشار چراي دام علت اصلي افزايش سرعت تخريب اراضي در اين منطقه مي ­باشد.

Recognition and evaluation of influencing factors on desertification as well as determination of influenced area with this problem is necessary. The method of FAO-UNEP is one of the proper methods to evaluating the desertification which into study the different factors and process. Vegetation distraction, water and wind erosion, decreasing the quality and quantity of water supply, saltification of soil together with animal pressure and human population on the environment were the main factors and processes investigated in this research. A period time of 20 years (1989-2008) choose for assessment of desertification in this study and data were collected with considering the aerial photograph and remote sensing images. For investigation of each processes were evaluated several indices and scoring with field sampling and library studies. Four class of poor, moderate, intense and very intense were determined for discrimination of desertification levels. Each process was investigated from 3 aspects such as existing condition, speed and natural capability of desertification. Desertification maps was constructed in GIS and integrated for final desertification map. Base on the result were classified 116466ha (%20) in low, 273240ha (%48) in intermediate and 179123ha (%32) in severe class of desertification in Shazand watershed. Intense desertification were observed mainly in mountainous and rocky area with slop higher than %40 and poor vegetation. Severe desertification was observed mainly in mountainous ranges with slop higher than 15-30 percent and poor vegetation. Water erosion and vegetation destruction were the main factors of desertification in this watershed and whereas the animal pressure was the main factor of desertification intensity.