بررسي عملكرد اقدامات آبخيزداري در حوزه آبخيز كن - سولقان

Technical assessment of watershed operating steps in sologan aquifers basin

با وجود اينكه بيشتر از 45 سال از عمر اجراي پروژه­هاي آبخيزداري در كشور مي­گذرد و روز به ­روز بودجههاي اختصاص يافته به اين طرحها افزايش مي­يابد، همچنان روند فزاينده فرسايش خاك، نابودي منابع­طبيعي و خسارات سرسامآور و بسيار دردناك ناشي از آن ادامه دارد كه نشان­دهنده ضعف در عملكرد و شكست طرحهاي حفاظت از منابع­طبيعي است. بنابراين در طرح­هاي آبخيزداري كه عموماً با عوامل بسيار مختلفي سر و كار داشته و بيشتر جنبه مديريتي طرح­ها بايد قوي ديده شود، ارزيابي مي­تواند جايگاه مناسبي داشته باشد و ميزان كارايي و دستيابي به هدف اين طرح­ها را مشخص نمايد. حوزه آبخيز كن به مساحت 20571 هكتار يكي از حوضه­هايي است كه عمليات آبخيزداري در آن در سال 1379 به اجرا درآمد. در اين تحقيق جهت ارزيابي اثرات اين عمليات، پس از جمع­آوري آمار و اطلاعات لازم و بررسي صحت و دقت داده­هاي ايستگاه­هاي هواشناسي و هيدرومتري حوضه از روشهاي منحني جرم مضاعف، مقايسه هيدروگراف سالانه و آناليز هيدرولوژيكي، بررسي ميزان رسوب در دورههاي خشك و مرطوب، رسم منحني سنجه رسوب، بررسي ميزان رسوب در بارش­هاي مشابه قبل و بعد از اجراي طرح و ... استفاده شد. منحني جرم مضاعف نشان­دهنده اثر مثبت اين عمليات بر ميزان رواناب و رسوب بوده است. نتايج حاصل از رسم منحني رژيم هيدرولوژيك نيز نشان ميدهد كه اثر عمليات آبخيزداري بر واكنش هيدرولوژيك حوضه نسبت به بارندگي مثبت بوده و توانسته است آن را آرام­تر نمايد. يعني به ازاء بارندگي مشابه در پيش و پس از عمليات آبخيزداري، ميزان رواناب توليد شده كاهش يافته است. همچنين ميزان بار معلق در اثر اجراي طرح از 56/47892 تن در سال به 22365 تن در سال رسيده و در بارشهاي مشابه ميزان دبي حاصله بعد از اجراي طرح و متعاقب آن رسوب حاصل از آن كاهش داشته است كه نشاندهنده اثر مثبت اين عمليات است.

Although more than 45 years has passed since the first time operating watershed projects were run inside the country and considering the increasing budget that is being allocated to such projects, terrible soil erosion, natural resource degradation and the dazzling and painful consequences of such events are indicative of low efficiency and failure of natural resource protection projects. Therefore, since watershed projects involve many agents and management needs to be as effective as possible, assessment of how suuccessfully the project objectives have been realized is essential. The sologhan aquifer’s basin with an area of 20571 hectar is one of the basins in which watershed project was carried out in winter 2000. To assess the effectiveness of the above mentioned project, required statics and data was collected and the accuracy of meteorology and hydrology data was examined and the double mass curve, annual hydrograph comparisons, hydrologic analysis, sediment examination in dry and moist periods, sediment graph, studding the amount of sediment in precipitation periods prior and post projects implementation were considered and used. Double mass curve shows the positive effects of this operation on the amount of runoff and sediment. Hydrologic regime curves show as well that watershed operations had positive impacts upon the basins hydrologic reaction to rain so that the amount of runoff as a result of similar amount of precipitation has decreased. Furthermore, the amount of annual suspended load has decreased from 47892.56 to 22365 tons, so did the amount of Debbi and sediment. Above results prove the positive effects of watershed projects.