فضاي مجازي، ارزش‌هاي فرهنگي و اثر ميراث اسلامي

گسترش فزاينده فناوري­هاي اطلاعاتي و ارتباطي در سال­هاي اخير، حيات بشري را در ابعاد مختلفي تحت تاثير قرار داده است. يكي از حوزه‌هاي مهم زمينه فرهنگي و ارزش‌هاي فرهنگي است. از اين منظر، گسترش فزاينده فناوري‌هاي اطلاعات و ارتباطات و شكل­گيري "جامعه شبكه­اي" منجر به تحول و دگرگوني ارزش‌هاي فرهنگي در اغلب جوامع معاصر شده است كه بارزترين مثال آن رشد ارزش‌هاي سكولار- عقلاني و ارزش‌هاي ابراز وجود يا رهاينده است. اين مطالعه درصدد است تا با بررسي اين فرايند، اثر ميراث سنتي را در رابطه با فضاي مجازي و ارزش‌هاي فرهنگي­ در چند كشورهاي اسلامي واكاوي نمايد. به عبارتي سئوال اصلي اين مطالعه اين است كه فضاي مجازي چه اثري بر دگرگوني ارزش‌هاي فرهنگي در كشورهاي اسلامي دارد؟ به عبارتي فرضيه تحقيق اين است كه بين گسترش فضاي مجازي و تغيير ارزش‌هاي فرهنگي متناسب با وضعيت متغيرهاي مربوط به ديواره اتشين رابطه وجود دارد. بررسي نظري اين موضوع نشان مي­دهد كه ديدگاه­هاي نظري متفاوتي در رابطه با فضاي مجازي و ارزش‌هاي فرهنگي قابل دسته بندي است: نخست دسته­اي كه عقيده دارند همراه با ورود تكنولوژي، از جمله تكنولوژي ارتباطي، ارزش‌هاي سنتي محو شده و ارزش‌هاي نوين جايگزين مي­شوند و اين فرايند در كل جهان به صورت واحد و همسان رخ مي­دهد كه پيامد آن همگرايي ارزش‌ها و فرهنگ‌ها در جوامع خواهد بود. گروه دوم بر اهميت ارزش‌هاي فرهنگي و ماندگاري كامل آن در جوامع مختلف و حتي تشديد آنها و مقاومت در برابر تغييرات تأكيد دارند. گروه سوم اعتقاد دارند كه در اثر تحولات فزاينده در عرصه جهاني­شدن و تكنولوژي­هاي ارتباطي شاهد امتزاج و تركيب ارزش‌هاي سنتي و مدرن در جوامع جديد خواهيم بود. اخيراً نظريه­اي تحت عنوان "ديواره­هاي آتشين" در اين زمينه مطرح شده است كه به نظر مي­رسد به شيوه بهتري مي­تواند تبيين كننده اين فرايند باشد. اين نظريه بر اهميت موانع فرهنگي- اقتصادي در تغيير و جايگزيني ارزش‌ها تأكيد دارد. بر اين اساس، تغييرات جامعه ايران در مقايسه با ساير نقاط، مبتني بر نظريه ديواره آتشين نشان مي­دهد كه چنين موانعي نيز در اثرگذاري فضاي مجازي بر تغييرات ارزشي در جامعه ايراني نقش كاملاً برجسته­اي دارند. روش بررسي اين مطالعه تحليل ثانويه است كه با استفاده از داده‌هاي پيمايش ارزش‌هاي جهاني براي كشورهاي اسلامي انجام مي‌پذيرد.