بررسي منابع و محتواي نامه امام صادق (ع) به نجاشي

تعداد 58 نامه از امام صادق (ع) در منابع شناسايي شده كه از جمله آنها نامه بلند آن حضرت به نجاشي، كارگزار منصور عباسي (متوفاي 158 ه.ق.) بر اهواز، است. اين نامه، كه در رده متن‌هاي سياست‌نامه دسته‌بندي مي‌شود، درباره چگونگي تعامل حاكم با رعيت است و مي‌تواند الگويي در تنظيم روابط حاكمان با زيردستان باشد. نوشته حاضر در صدد است اين نامه را از لحاظ منبع و متن بررسي و تحليل كند. متن كامل اين رساله بار نخست در كتاب الاربعون حديثا في حقوق الاخوان، نوشته ابن‌زهره حلبي (متوفاي 634 ه.ق.) از دانشمندان قرن هفتم درج شد و پس از آن به منابع ديگر، به‌ويژه منابع عصر صفوي، راه يافت و با عنوان رساله الاهوازيه نام‌بردار شد. از نظر محتوا، متن نامه داراي دو بخش مجزا از يكديگر با دو گفتمان متفاوت است كه در يكي بر حقوق مردم و در ديگري بر حقوق مؤمن تأكيد مي‌شود. دستاورد پژوهش آن است كه با عنايت به بي‌توجهي متون كهن به اين نامه و نقل آن در منبعي متأخر و نيز دوگانگي گفتمان متن نامه، بخشي از آن غيراصيل و ملحق به نامه اصلي است، به‌ويژه بندي از رساله كه خوزيان را سرزنش مي‌كند ناظر به رقابت گروه‌هاي فعال جامعه در قرن دوم افزوده شده است.