مطالعه تحليلي نظريه فطرت در مدرسه فكري محمدحسين طباطبايي

از جمله نوآوري‌هاي طباطبايي در نظريه فطرت، توسعه كاركردهاي آن در سه حوزه كلام اسلامي، جامعه‌شناسي و معرفت‌شناسي است. پس از طباطبايي، شاگردانش راجع به اين نظريه، در دو طيف اثباتي و انتقادي، نظريه‌پردازي كردند؛ برخي با پذيرش اقتضائات فطرت در عرض عقل، در توسعه مباني و پيامدهاي نظريه فطرت كوشيدند، و ديگراني با اتخاذ رويكرد انتقادي، فطرت را به عقل ارجاع كردند و به اين نظريه وقعي ننهادند. از گروه مثبتان مي‌توان مطهري، جوادي آملي، مصباح يزدي و جعفر سبحاني را نام برد. مفهوم‌شناسي «فطرت»، اقسام فطريات، طرق اثبات نظريه، تنقيح موضوع عصمت فطرت، دوفطرتي‌بودن انسان، نفي شقاوت ذاتي آدمي، از جمله دستاوردهاي اين گروه است. در طيف مقابل، گاه «فطرت» به عنوان تعبيري قرآني از تفكر و تعقل تلقي شده، و گاه به گرايش فطري انسان‌ها به امر قدسي به عنوان دستاورد برخي روان‌شناسان دين در غرب نگريسته شده كه در ميان متفكران شيعي معاصر تلقي به قبول شده است. مطالعه تاريخي پيشينه نظريه فطرت در سنت اسلامي، به‌روشني بر نادرستي اين تلقي‌هاي انتقادي گواهي مي‌دهد.