مداخلۀ زمينه اي طراحي شده براي اختلالات طيف اتيسم: پژوهش آزمايشي با استفاده از طرح تك موردي

اهداف: مطالعه حـاضر جهت بررسي ميزان پذيرش مداخلۀ زمينـه اي طـراحي شده براي كـودكـان داراي اختـلال طيـف اتيسم (CI-ASD) و اثربخشي احتمالي آن در توسعه مشاركت كودكان و خودكارآمدي مادران آنها اجرا شده است. اين مداخله داراي سه مؤلفۀ اصلي است: هدايتگري والدين، الگوهاي پردازش حسي كودك و حمايت اجتماعي از والدين. جلسات مداخله شامل آموزش گروهي والدين و جلسات هدايتگري انفرادي بود، كه با استفاده از بحث ها و سوالات انعكاسي، به مادران كمك مي شد، راهكارهايي براي دستيابي به اهداف درماني خود بيابند. روش بررسي: اين پژوهش آزمايشي، با استفاده از يك طرح تك موردي به روش ABA براي سه خانواده مراجعه كننده به مركز توانبخشي نويد عصر، در شهر تهران در بهار ۱۳۹۶ مورد اجرا قرار گرفته است. شركت كنندگان از بين خانواده هاي كودكان داراي تشخيص ASD بر اساس معيار هاي ورود (سن شناسنامه اي كودكان بين ۱۰۳ سال؛ داشتن حداقل يك الگوي پردازش حسي ناهنجار؛ ميزان تحصيلات مادران ديپلم يا بالاتر؛ تسلط كافي مادران در درك و بيان زبان فارسي) انتخاب شدند. اين مطالعه در سه مرحله، به مدت هجده هفته اجرا شد. در دوره خط پايه (مرحله اول) شركت كنندگان به مدت چهار هفته مداخلات درماني معمول (TAU)خود را دريافت داشته اند. دردوره مداخله (مرحله دوم) شركت كنندگان به مدت ۱۰ هفته (آموزش گروهي والدين دو جلسه در ۱ هفته و ۹ جلسه هدايتگري در ۹ هفته) مداخلۀ زمينه اي طراحي شده براي كودكان داراي اختلالات طيف اتيسم(CIASD) را در كنار مداخلات درماني معمول (TAU)دريافت نمودند. در دوره پيگيري (مرحله سوم) شركت كنندگان به مدت چهار هفته فقط مداخلات درماني معمول (TAU) خود را دريافت داشته اند. مداخلۀ زمينه اي توسط كاردرمانگري با ۲۰ سال سابقۀ كار در حيطۀ توانبخشي كودكان انجام شد. فرم هاي ارزيابي در چهار مقطع زماني: در شروع مطالعه قبل از مرحلۀ اول، پس از مرحلۀ اول، پس از مرحلۀ دوم و در پايان مرحلۀ سوم توسط مادران شركت كننـده در مطالعـه تكميـل شـد. نتايج درمان با استفاده از اندازه گيري عملكرد كاري كانادايي و مقياس اكتساب هدف (براي مشاركت كودكان) و اندازه گيري خودكارآمدي والدين (براي احساس خودكارآمدي مادران) ارزيابي شد. يك مصاحبه نيمه ساختار يافته پس از پـايـان مرحله دوم (پـايـان مداخلۀ زمينه اي) به منظور بررسي سطح پذيرش درمان و تجربۀ شركت كنندگان از مداخلۀ زمينه اي (CIASD) به انجام رسيد. داده ها به صورت جدول، نمودار و تحليل ديداري از مراحل مختلف پژوهش گزارش شده است. يافته: مقايسه نتايج پيش از مداخله و پس از مداخله نشان مي دهد كه دو شركت كنندۀ باقي مانده در مطالعه، از نظر متغيرهاي نتيجه: عملكرد كاري كودكان (۲۶، ۲۲، ۱۴، ۱۳) و (۲۹، ۲۳، ۱۲، ۱۲)، رضايت از عملكرد كاري كودكان (۲۵، ۲۲، ۱۷، ۱۳) و (۲۹، ۲۳، ۷، ۷)، دستيابي به اهداف (۶+، ۲+، ۶، ۶) و (۶+، ۲+، ۶، ۶) و احساس خودكـارآمـدي والدين (۵۷، ۵۷، ۵۳، ۵۰) و (۵۵، ۴۹، ۴۳، ۴۴) بهبود قابل ملاحظه اي داشته اند و يافته هاي مرحلۀ پيگيري نشان ميدهند كه روند بهبود نتايج تا ۴ هفته بعد از مداخلۀ زمينه اي ادامه داشته است. سطح پذيرش مادران از نحوۀ اجرا و نتايج مداخلۀ زمينه اي (CIASD) توسط دو شركت كنندۀ باقي مانده در مطالعه، بالا گزارش شده است. يكي از شركت كنندگان احتمالاً به علت عدم درك و پذيرش اين رويكرد درماني، بعداز ۳ جلسه هدايتگري از ادامه درمان انصراف داد. نتيجه گيري: دستآوردهاي اين پژوهش آزمايشي نشان مي دهد كه بر اساس نظر دو شركت كنندۀ باقي مانده در مطالعه، سطح پذيرش مادران از نحوۀ اجرا و نتايج مداخلۀ زمينه اي (CI-ASD) بالا گزارش شده و احتمالاً مي تواند يك مداخلۀ مؤثر براي كودكان با تشخيص ASD و خانواده هاي آنها باشد. مطالعات آتي لازم است تا اثربخشي مداخلۀ زمينه اي طراحي شده براي كودكان داراي اختلالات طيف اتيسم را تأييد نمايد و ويژگي خانواده هايي كه مي توانند از اين مداخله بهره مند شوند، مورد بررسي قرار دهند.