اثربخشي آموزش كفايت اجتماعي بر گرايش به رفتارهاي پرخطر نوجوانان پسر مراكز شبانه‌روزي بهزيستي در شهرهاي مشهد و سبزوار

اهداف: رفتار‌هاي پر‌خطر در هر جامعه از موارد جدي تهديد‌كننده سلامت است كه احتمال نتايج مخرب جسمي، روان‌شناختي و ‌اجتماعي را براي فرد افزايش مي‌دهد. رفتار‌هاي پر‌خطر شامل مجموعه‌اي از رفتار‌هاي مختلف مانند مصرف دخانيات، مواد‌مخدر، الكل و يا رفتار‌هاي مخرب است كه مي‌تواند سلامت و رفاه نوجوانان را به خطر بيندازد و مانع موفقيت‌ها و رشد آتي آن‌ها شود. امروزه شيوع رفتارهاي پرخطر در نوجوانان به يكي از مهم‌ترين نگراني‌هاي جامعه تبديل شده و علي‌رغم فعاليت‌هاي صورت‌گرفته در طول ساليان اخير، شاهد رشد تصاعدي بوده است. يكي از اين گروه‌ها نوجوانان پسر بد‌سرپرست و بي‌سرپرستي هستند كه طي دوران سكونت در مراكز شبانه‌روزي بهزيستي با مشكلات رواني و اجتماعي مختلفي روبه‌رو مي‌شوند كه مقابله با آن‌ها مهارت‌هاي خاصي را طلب مي‌كند. فقدان اين مهارت‌ها عامل اساسي ناسازگاري براي نوجواناني است كه در اين مراكز و به دور از محيط خانواده زندگي مي‌كنند؛ بنابراين اين پژوهش با هدف بررسي تأثير آموزش گروهي كفايت ‌اجتماعي بر وضعيت گرايش به رفتار‌هاي پر‌خطر نوجوانان پسر ساكن مراكز شبانه‌روزي بهزيستي انجام شد. روش بررسي: اين پژوهش يك مطالعه شبه‌آزمايشي با طرح پيش‌آزمون ـ پس‌آزمون و گروه كنترل بود. جامعه آماري اين پژوهش را تمام نوجوانان ۱۸-۱۲‌ساله ساكن مراكز شبانه‌روزي بهزيستي پسرانه شهر سبزوار و مركز گلستان علي (فكور) مشهد تشكيل دادند. ۳۰ نفر از نوجوانان ۱۸-۱۲ ساله با روش نمونه‌گيري در‌دسترس از مراكز شبانه‌روزي پسرانه شهر سبزوار و مشهد، انتخاب و در دو گروه آزمايش و كنترل ۱۵‌نفره جايگزين شدند. گروه آزمايش در ۱۲ جلسه۶۰ دقيقه‌اي در برنامه آموزش كفايت ‌اجتماعي و گروه كنترل طي دو جلسه هشت‌ساعته در كارگاه كمك‌هاي اوليه شركت كردند. براي جمع‌آوري داده‌ها از مقياس خطر‌پذيري نوجوانان ايراني (Iranian Adolescents RiskTaking Scale) و چك‌ليست جمعيت‌شناختي محقق‌ساخته استفاده شد. اطلاعات به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحليل كوواريانس چندمتغيري (MANOVA) و نسخه ۲۲ نرم افزار SPSS تجزيه و تحليل شد. يافته‌ها: ميانگين نمره در گروه آزمايش از ۱۰۰/۹۳ به ۸۱/۸۶ كاهش پيدا كرد و نتايج آزمون تي‌ نشان داد كه بين ميانگين قبل و بعد از مداخله تفاوت معني‌داري وجود دارد. ۰/۰۱۰=Pح t= ۲/۹۷ نتايج تحليل كوواريانس چندمتغيري نشان داد بين ميانگين نمرات پس‌آزمون گرايش به رفتا‌رهاي پر‌خطر در گروه آزمايشي و گروه كنترل تفاوت معناداري وجود دارد ۰/۰۰۱ PحF=۲۴/۰۸. همچنين نتايج تحليل كوواريانس چند‌متغيري نشان داد كه بين ميانگين نمرات پس‌آزمون خرده‌مقياس‌هاي گرايش به رانندگي خطرناك، خشونت، مصرف سيگار، مصرف مواد‌مخدر، مصرف الكل، رابطه و رفتار جنسي و گرايش به جنس مخالف، رفتارهاي پرخطر در گروه‌هاي آزمايش و كنترل تفاوت آماري معناداري وجود دارد (۰/۰۰۱ P) بر اساس مجذور اتا مي‌توان بيان كرد كه حدود ۴۷/۱ درصد تغييرات گرايش به رفتار‌هاي پر‌خطر به علت مشاركت آزمودني‌ها در برنامه آموزشي كفايت اجتماعي بوده است؛ بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت آموزش كفايت اجتماعي در كاهش گرايش به رفتار‌هاي پر‌‌خطر نوجوانان پسر ساكن مراكز شبانه‌روزي تأثير مثبت داشته است. نتيجه‌گيري: نوجوانان پسر بي‌سرپرست و بد‌سرپرست در طول دوران زندگي‌شان در مراكز شبانه‌روزي دچار تنيدگي و تنش‌هاي بسياري مي‌شوند. متأسفانه آن‌ها جايگاه اجتماعي منفي را تجربه مي‌كنند كه كسب موفقيت را براي آنان دشوار و به آرزوي هميشگي تبديل مي‌كند. آموزش كفايت اجتماعي موجب ارتقاء مهارت‌ها، افزايش ظرفيت براي انطباق نوجوانان با موقعيت‌هاي مختلف و برخورد آنان با مشكلات مي‌شود؛ بنابراين توصيه مي‌شود براي ارائه آموزش برنامه كفايت ‌اجتماعي براي نوجوانان پسر ساكن مراكز شبانه‌روزي برنامه‌ريزي انجام شود تا شاهد افزايش مؤثر مهارت‌هاي چهار‌گانه كفايت اجتماعي و درنهايت كاهش گرايش به رفتار‌هاي پر‌خطر در آنان باشيم.