بررسي روايي و پايايي نسخه فارسي پرسش‌نامه بريس براي بررسي كيفيت زندگي در افراد مبتلا به اسكوليوز

اهداف: انحرافات ستون فقرات مي‌تواند كيفيت زندگي افراد به‌خصوص بزرگسالان جوان را تحت تأثير قرار دهد. اسكوليوز يكي از شايع‌ترين اين انحرافات محسوب مي‌شود كه به دليلي ناشناخته فرد را مبتلا و موقعيت فردي و اجتماعي او را مختل مي‌كند. سازمان بهداشت جهاني كيفيت زندگي را در نوع وضعيت و موقعيت فرد در زندگي‌اش با توجه به خصوصيات فردي و اجتماعي مي‌داند. وجود ابزاري مناسب براي ارزيابي كيفيت زندگي فرد مي‌تواند نتايج مثبت كلينيكي و تحقيقاتي را به همراه داشته باشد. در اين ميان، پرسش‌نامه‌ها در دسترس‌ترين و ارزان‌ترين ابزار ممكن براي اندازه‌گيري اين متغير محسوب مي‌شوند. پرسش‌نامه بريس يكي از مناسب‌ترين ابزارهاي خوداظهاري است كه بدين منظور طراحي شده است. محققان زيادي اين پرسش‌نامه را طبق زبان و فرهنگ بومي خود ترجمه و بومي‌سازي كرده‌اند. بر اساس دانش نويسندگان اين پژوهش تنها نسخه ايتاليايي و انگليسي و لهستاني اين پرسش‌نامه موجود است. نبود نسخه فارسي اين پرسش‌نامه، محققان اين مقاله را بر آن داشت تا به بومي‌سازي، تعيين اعتبار و تكرارپذيري اين پرسش‌نامه به زبان فارسي بپردازند. روش بررسي: در اين مطالعه توصيفي از نوع اعتبارسنجي، ۵۰ نفر از نوجوانان مبتلا كه به انحرافات ستون فقرات با ميانگين سني ۱۵/۴۱ و انحراف معيار ۱/۷۷ سال قرار داشتند، بررسي شدند. همه افراد سابقه پوشيدن بريس را به مدت حداقل چهار ماه داشتند. آن‌ها پس از تكميل فرم رضايت‌نامه و با توجه به معيارهاي ورود وارد مطالعه شدند. پرسش‌نامه بريس شامل هشت خرده‌مقياس (ابعاد كلي سلامت، فعاليت‌هاي فيزيكي، عملكردهاي احساسي، ميزان اعتمادبه‌نفس و زيبايي‌شناختي، سرزنده بودن، فعاليت‌هاي مدرسه‌اي، درد بدن، تعاملات اجتماعي) و درمجموع ۳۴ آيتم است. فرد شركت‌كننده احساسات خود را طي يك و سه ماه گذشته با انتخاب گزينه مناسب بيان مي‌دارد. براي انجام مراحل ترجمه و بومي‌سازي، ابتدا از نويسنده اصلي پرسش‌نامه تأييديه دريافت شد (پست الكترونيكي). پرسش‌نامه طبق گايدلاين آقاي بيتون طي شش مرحله ترجمه شد: ترجمه نسخه اصلي به زبان فارسي (ترجمه رو به جلو) توسط سه فرد دوزبانه (انگليسي و فارسي)، تهيه يك پيش‌نسخه واحد به زبان فارسي توسط گروه مترجمان و محققان، ترجمه رو به عقب پيش‌نسخه فارسي به انگليسي، تهيه يك نسخه واحد به زبان انگليسي، ارسال نسخه انگليسي به نويسنده اصلي و اخذ تأييديه همسان بودن پرسش‌نامه جديد با پرسش‌نامه اصلي. درنهايت پيش‌نسخه فارسي پرسش‌نامه بريس،در اختيار ۱۰ نفر متخصص ارتوز و پروتز و ۱۰ نفر بيمار مبتلا به اسكوليوز (نمونه پايلوت) قرار گرفت تا روايي ظاهري آن بررسي شود. پيش‌نسخه پس از تأييد نمونه‌هاي پايلوت به عنوان نسخه اصلي فارسي پرسش‌نامه بريس (BrQP) در نظر گرفته شد. براي بررسي ميزان روايي، BrQP همراه با نسخه فارسي پرسش‌نامه SRS۲۲r در اختيار پنجاه نفر شركت‌كننده قرار گرفت؛ سپس براي ارزيابي تكرارپذيري آزمون ـ پس‌آزمون، بعد از گذشت هفت روز، پرسش‌نامه‌ها توسط همان شركت‌كنندگان تكميل و براي انجام تجزيه ‌و تحليل آماري بررسي شدند. داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۱۷، تجزيه ‌و تحليل شدند. سطح معناداري ۰/۰۵ براي آناليز داده‌ها در نظر گرفته شد. يافته‌ها: افراد شركت‌كننده در نمونه پايلوت اظهار داشتند كه تمامي آيتم‌ها قابل‌فهم و آسان هستند. مقدار همساني دروني (Internal consistency) پرسش‌نامه بريس با آلفاي كرونباخ ۰/۹۳۵ بسيار خوب بود. ميزان ضريب همبستگي دروني رده‌اي (Intraclass correlation coefficient, ICC) با ۹۵ درصد دامنه اطمينان معادل ۰/۹۳ (۰/۹۵-۰/۹۰) به دست آمد كه نشان‌دهنده پايايي آزمون ـ پس‌آزمون خوب و مطلوب است؛ همچنين ارتباط بين نسخه فارسي پرسش‌نامه بريس و پرسش‌نامه فارسي SRS۲۲r با استفاده از آزمون ضريب همبستگي پيرسون بررسي شد. ميزان اين همبستگي برابر با ۹۰/۰ به دست آمد كه نشان‌دهنده ارتباط بسيار خوب بين دو نسخه فارسي اين دو پرسش‌نامه است (‌P ۰/۰۰۱). نتيجه‌گيري: نسخه فارسي پرسش‌نامه بريس ابزاري معتبر و قابل‌اعتماد است كه مي‌تواند براي ارزيابي ميزان تأثير بريس‌هاي ستون فقرات بر كيفيت زندگي افراد در مطالعات آينده استفاده شود.