شيرين در چشمه نظامي گنجوي تصويري تأثيرگذار و رمانتيك در شعر معاصر فارسي

نظامي گنجوي از جمله گويندگان پرآوازه‌اي است كه حضوري همه‌جانبه در تاريخ فرهنگي ايران دارد و اين حضور حتي در دوره معاصر نيز كم‌رنگ نشده است. دراين‌ميان، صحنه «آب‌تني شيرين در چشمه» از منظومه خسرو و شيرين يكي از تصاوير پرجاذبه‌اي است كه همواره در كانون توجه شاعران هم‌روزگار ما بوده است. مقاله پيشِ‌رو، به‌روش تحليل محتوا، مي‌كوشد كيفيت و دلايل تأثيرگذاري اين تصوير را در شعر معاصر بررسي كند. تأثيرپذيري از اين تصوير به دو شيوه انجام گرفته ‌است: در شكل نخست و مهم‌ترِ آن، كل شعر به اين تصوير اختصاص يافته است و در نوع ديگر نيز شاعران تنها در بخشي از اشعار خود نيم‌نگاهي به اين تصوير انداخته‌اند. در ادامه مقاله، اين بحث را پيش كشيده‌ايم كه تصوير شيرين در چشمه با مشخصات يك تصوير رمانتيك هم‌خوان است و ازاين‌رو برخي شاعران كه در مقطعي از فعاليت حرفه‌اي‌شان تحت تأثير رمانتيسم بوده‌اند، به اين تصوير نظامي اقبالي تام نشان داده‌اند. عصيان، عدول از مرزهاي اخلاق، توجه به افسانه‌هاي محلي، تجلي مثالي و اسطوره‌اي زن/ معشوق، استعاره‌گرايي، پويايي و بالندگي تصوير، بيان آراسته و پرجلوه، زمان و مكانِ محو و رنگ‌باخته و نامشخص، و طبيعت‌گرايي همگي از مشخصات شعر و تصوير رمانتيك به‌شمار مي‌آيد كه اغلبِ آنها در تصوير شيرين در چشمه نيز ديده مي‌شود. يكي ديگر از دلايل جذابيت اين تصوير را جسماني‌بودن آن دانسته‌ايم. اين تصوير كلاسيك، با جنبه‌هاي ملايم اغواگرانه‌اش، استعداد آن را داشته است كه هم كشش‌هاي تنانه و زنانه روزگار ما را بازتاب دهد و هم به شعر مدرن هويتي بومي ببخشد.