تحليل اجتماعي-فرهنگي سفرنامه حاج سياح برپايه نظريه نشانه‌شناسي اجتماعي پيـرگيرو

نشانه‌شناسي يكي از رويكردهاي پژوهشي است كه به بررسي نشانه‌ها در جهت درك معاني نهفته در متن مي‌پردازد. اين رويكرد كه از زبان‌شناسي، جامعه‌شناسي، نقد ادبي و... بهره مي‌گيرد، روشي كارآمد براي تجزيه و تحليل است. تحليل نشانه‌شناختي سفرنامه‌ها فرصتي براي خوانشي تازه و فهم بهتر از آنها فراهم مي‌كند. به‌علاوه، مي‌تواند نقش سفرنامه‌ها را در ترسيم و بازنمايي اوضاع اجتماعي و فرهنگي جوامع روشن كند. در اين مقاله تلاش شده است تا با بررسي نشانه‌هاي اجتماعي سفرنامه حاج سياح، كه طولاني‌ترين سفرنامه يك فرد عادي ازلحاظ بعد زماني و مكاني در عصر ناصري است، با استفاده از نشانه‌شناسي پير گيرو، زواياي پنهاني از هويت، فرهنگ و آداب و رسوم اجتماعي سرزمين‌هاي سياحت‌شده روشن شود. اين پژوهش، كه با روش توصيفي ـ تحليلي انجام گرفته است، به مقايسه و گاه نشان‌دادن تقابل فرهنگ ايراني ـ اسلامي با فرهنگ اروپايي و تقابل انسان‌ها با خود و نيز با محيط زندگي مي‌پردازد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه مسائل و اعتقادات ديني، به‌مثابه يكي از نشانه‌هاي هويت، مهم‌ترين دغدغه نويسنده است كه هم در داخل و هم در خارج از ايران با ديدي نقادانه بدان پرداخته است. توجه بيش از حد او به مكان‌هاي مقدس همچون مساجد، معابد و كليساها حاكي از هويت ديني او در جايگاه طلبه‌اي جوان است.