ارزيابي تحمل به خشكي در اينبرد لاين‌ها و ارقام مصنوعي آفتابگردان (Helianthus annuus L.) در اقليم معتدل كرمانشاه

Evaluation drought tolerance of sunflower inbred lines and synthetic cultivars at temperate climate of Kermanshah

در اين پژوهش اثر تنش خشكي بر برخي ويژگيهاي آگروفيزيولوژيك 15 ژنوتيپ آفتابگردان شامل سه رقم شاهد، هشت لاين اينبرد و چهار رقم مصنوعي در مزرعه تحقيقاتي معاونت مؤسسه تحقيقات كشاورزي ديم (سرارود، كرمانشاه) در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي، در سه تكرار و دو محيط (بدون تنش و تنش خشكي) طي سال زراعي 93-1392 بررسي شد. ميانگين عملكرد دانه ژنوتيپها در شرايط بدون تنش 715 و در شرايط تنش 579 كيلوگرم در هكتار بدست آمد كه نشاندهنده كاهش 19/02 درصدي در اثر تنش خشكي ميباشد. رقم شاهد Zaria و لاين Sil-292 با بيش از 30 درصد، بيشترين درصد كاهش عملكرد را داشتند. ارقام مصنوعي Sil-94، Sil-54 و Sil-96 با كمتر از 5 درصد، كمترين درصد كاهش را به خود اختصاص دادند. دامنه ميزان روغن دانه در شرايط بدون تنش از 45/5 تا 51/7 درصد و در شرايط تنش خشكي از 35/4 تا 49/9 درصد متغير بود. تنش خشكي سبب كاهش حدود 10 درصدي روغن دانه ژنوتيپها گرديد. در مجموع، اعمال تنش خشكي منجر به زودگلدهي و زودرس شدن، ‌كاهش صفات زراعي و مورفولوژيك و محتواي روغن دانه و افزايش نشت يوني و ميزان آب نسبي از دست رفته برگ‌ها گرديد. با استفاده از روش مجموع رتبه و بررسي پارامترهاي آن، ژنوتيپهاي SIL-54، SIL-42، SIL-140 و SIL-237 بهعنوان متحملترين ژنوتيپها شناخته شدند. اين ژنوتيپها بر اساس دياگرام بايپلات نيز بهعنوان برترين ژنوتيپها تحت هر دو شرايط معرفي شدند.

At this study, the effect of drought stress on some agro-physiological characteristics of 15 sunflower genotypes including three check cultivars, eight inbred lines and four synthetic cultivars was evaluated using Randomized Complete Blocks Design (RCBD) with three replicates under non-stress and drought stress conditions at Dryland Agricultural Research Sub-Institute (Sararood Station), AREEO, Kermanshah, Iran during 2013-2014 cropping year. The mean kernel yield of genotypes was 715 and 597 kg/ha under non-stress and stress conditions, respectively which shows a 19.02% reduction due to drought stress. Check cultivar “Zaria” and line “Sil-292” had the highest percentage of yield loss with more than 30%. Synthetic cultivars “Sil-94”, “Sil-54” and “Sil-96” had the lowest percentage of reduction with less than 5%. Kernel oil content ranged from 45.5 to 51.7% in non-stress conditions and from 35.4 to 49.9% in drought stress conditions. Drought stress caused about 10% decrease in kernel oil of the genotypes. Overall, drought stress caused early flowering, reduced agronomic and morphological traits and kernel oil content and increased relative electrolyte leakage and leaf relative water loss. Genotypes “SIL-54”, “SIL-42”, “SIL-140” and “SIL-237” were recognized as the most tolerant genotypes using ranking method and its parameters. These genotypes were identified as the best genotypes based on the biplot diagrams under the both conditions.