بررسي اثرات دوركنندگي و تركيبات شيميايي اسانس گياهان رازيانه و دارچين عليه پشه آئدس و گزنس در ايران

Repellency Effects and Chemical Components of Essential Oils Foeniculum Vulgare and Cinnamomum Verum against Aedes Vexans in Iran

زمينه و هدف: وجود تنوع اقليمي در كشور، زمينه افزايش غناي گونه‌اي در گياهان دارويي كشور فراهم كرده است. با توجه به گزارش‌هاي متعدد بروز عوارض جانبي متعاقب استفاده از مواد شيميايي دوركننده حشرات در انسان، ضرورت انجام اين پژوهش براي ارزيابي مواد دوركننده جديد با منشاء گياهي بيش از پيش احساس مي‌شود. در حال حاضر تمام تلاش‌ها معطوف به كشف و جايگزيني مواد دوركننده با منشاء گياهي است تا خصوصيت محافظت فردي قابل قبولي در طول فعاليت پشه‌هاي خون‌خوار ايجاد نمايد و بدين­ترتيب شيوع بيماري­هاي منتقل­شده از بندپايان به انسان تحت كنترل قرار گيرند. مواد و روش ­ها: دو گياه رازيانه (Foeniculum vulgare) و دارچين (Cinnamomum verum) با داشتن خواص متعددي از جمله ضد باكتريايي، آنتي‌اكسيداني و حشره­كشي جهت اين پژوهش انتخاب گرديدند. اسانس‌ها به­ترتيب از دانه و پوست تنه به روش تقطير با آب با دستگاه كلونجر تهيه شدند. اجزاء شيميايي اسانس‌ها با روش كروماتوگرافي گازي- طيف سنجي جرمي تعيين شدند. تست­هاي زيست­سنجي به­منظور تعيين مدت زمان حفاظت­دهي و تعيين دوز مؤثر اسانس‌ها، روي مدل حيواني (خرگوش نيوزلندي) و با پشه آئدس وگزنس (Aedes vexans) در انسكتاريوم دانشگاه علوم پزشكي بقيه الله(عج) انجام گرديد. يافته‌ها: به­ترتيب 18 و 15 نوع تركيب شيميايي در اسانس‌هاي دو گياه رازيانه و دارچين شناسايي شدند كه در گياه رازيانهCadina-1,4-diene و در گياه دارچينb-Oplopenone بالاترين درصد را در اجزاء شيميايي اسانس‌ها داشتند. زمان حفاظت­دهي اسانس 50% رازيانه به ترتيب 3 تا 3/5ساعت و براي اسانس دارچين 1 تا 1/5ساعت عليه پشه آئدس وگزنس برآورد شد. ميانه دوز مؤثر (ED50) اسانس‌ها عليه پشه­ها به­ترتيب 13/7 و 84/2 ميكروليتر بر سانتي­متر­مربع براي رازيانه و دارچين محاسبه شد. نتيجه­ گيري: اين پژوهش اثرات حفاظت­دهي اسانس گياه رازيانه را عليه گزش پشه ناقل تب دانگ در مدل حيواني در كمترين غلظت نشان داد. انجام اين پژوهش در مدل انساني توصيه مي‌شود

Background and Aim: The presence of different climatic conditions in Iran has resulted in the high richness of medicinal plants. The occurrence of adverse side effects was reported following use of the chemical-based repellents which extensively used for personal protection against nuisance mosquitoes. All the efforts are made for exploring new repellents originated from medicinal plants and could be protected safe and whole night against biting arthropods. This will be an effective action for preventing of risk of arthropod-borne diseases. Materials and Methods: The fennel seeds and cinnamon bark were chosen due to antibacterial, antioxidant and insecticidal properties. The essential oils were obtained using hydro-distillation using a Clevenger-type apparatus. The chemical components of essential oils were determined by gas chromatography-mass spectrometry. A well-colonized Aedes vexans in insectary was used for repellency assays on the animal model (the white rabbit). Results: Eighteen and 15 components were identified in the essential oils of fennel and cinnamon and Cadina-1,4-diene and b-Oplopenone were respectively as the main components. The protection time of 50% essential oils was assessed against lab-bred Aedes vexans, and protection time were estimated 3 and 3.5 h for F. vulgare and 1 and 1.5 h for C. verum,. According to a dose-response analysis, the median effective dosage (ED50) of essential oils was 13.7 and 84.2 μl/cm2 for F. vulgare and C. verum. Conclusion: The essential oil of F. vulgare could provide acceptable protection against dengue fever vectors on the animal subject. It is recommended to be continued the investigation on human volunteers against other medically important arthropods.