ارزيابي و پيش بيني روند بروز سرطان‌هاي معده، كلوركتال و مري با استفاده از مدل سري‌هاي زماني در استان كردستان

Assessment and Prediction of Incidence Trend of Stomach, Colorectal and Esophagus Cancers Using Time-Series Models in Kurdistan, West of Iran

زمينه و هدف: سرطان‌هاي دستگاه گوارش به دليل شيوع بالا و كشندگي زياد از اهميت خاصي در بسياري از جوامع از جمله ايران برخوردار هستند. سرطان‌هاي معده، كولوركتال و مري به ترتيب از نظر بروز رتبه دوم، سوم و هشتم را در ايران برخوردار هستند. لذا با‌توجه به اهميت موضوع در اين مطالعه به مدل‌بندي فراواني موارد جديد اين سرطان‌ها و پيش‌بيني آن‌ها در آينده در استان كردستان پرداخته شد. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه مقطعي تعداد موارد بروز يافته سرطان‌هاي معده، مري و كولوركتال در دوره آوريل 2000 تا مارچ 2017 مورد تحليل قرار گرفته است. براي مدل‌بندي داده‌هاي سري‌هاي زماني سرطان‌هاي ذكر شده از مدل autoregressive integrated moving average (ARIMA) وseasonal autoregressive integrated moving average (SARIMA) با رويكرد Box-Jenkins استفاده شده است. پس از تعيين مدل مناسب تعداد موارد جديد اين سرطان‌ها تا مارچ 2020 پيش‌بيني شده است. تحليل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار R-3.4.2 انجام شد. يافته­ ها: در دوره زماني مورد مطالعه تعداد 6439 مورد سرطان دستگاه گوارش ثبت شده است كه از بين آن‌ها سه سرطان مورد بررسي در اين مطالعه يعني معده، مري و كولوركتال به‌ترتيب با 2548، 1722 و 989 مورد بيشترين فراواني را دارا بودند. بهترين مدل‌هاي برازش داده شده به سرطان‌هاي معده، كولوركتال و مري به‌ترتيب عبارت بودند از SARIMA(0, 1, 1)(0, 0, 1)4، SARIMA(3, 1, 0)(0, 0, 1)4 و ARIMA(0, 1, 1). پيش‌بيني مي‌شود كه روند بروز اين سرطان‌ها تا مارچ 2020 داراي روندي صعودي با شيب ملايم باشند. نتيجه گيري: بروز قابل ملاحظه سرطان‌هاي معده، كلوركتال و مري و همچنين روند رو به رشد آن‌ها در زمان پيش‌بيني شده مي‌تواند زنگ خطري جدي باشد؛ بنابراين، اجراي برنامه‌هاي غربالگري به ويژه در گروه‌هاي پرخطر، تشخيص زود هنگام بيماري، آگاه سازي عمومي و كنترل عوامل خطر بيماري جهت جلوگيري از ادامه اين روند ضروري است.

Background and Aim: The cancers of the gastrointestinal tract, because of their high prevalence and fatality, are of great importance in most countries like Iran. In terms of prevalence, stomach, esophagus and colorectal cancers in Iran are ranked first, second and eighth, respectively. Therefore, this study aimed to model the incidence of the frequency of new cases of these cancers and their prediction in Kurdistan province, Iran. Materials and Methods: In this cross-sectional study, the incidence of stomach, esophagus and colorectal cancers were analyzed from April 2000 to March 2017. In order to model time series data of the cancers, the autoregressive integrated moving average (ARIMA) and seasonal autoregressive integrated moving average (SARIMA) with Box-Jenkins approach were applied. After determining the suitable models, the frequencies of new cases for the cancers were predicted until March 2020. Data analysis was performed using R-3.4.2 statistical software package. Results: A total of 6439 gastrointestinal cancers were recorded during the study period, among which stomach, esophagus and colorectal cancers had the highest frequencies with 2548, 1722 and 989 new cases, respectively. The best fited model for stomach, esophagus and colorectal cancers were SARIMA (0, 1, 1) (0, 0, 1)4، SARIMA (3, 1, 0) (0, 0, 1)4 and ARIMA (0, 1, 1), respectively. It is predicted that the incidence pattern of these cancers have an upward trend with moderate slope by March 2020. Conclusion: The high incidence of stomach, colorectal and esophagus cancer, as well as their increasing trend in the predicted time can be a serious alarm. Therefore, in order to prevent and reduce the frequency of these cancers, it is vital to design and implement the effective programs such as screening, especially in high risk groups, early diagnosis of the cancers, increasing public awareness and controlling the risk factors to prevent and reduce of these increasing trends.