تحليل اقتصادي و اجتماعي آثار عمليات آبخيزداري بر آبخيزنشينان (مطالعه موردي: حوزه آبخيز حسن ابدال- استان زنجان)

عمليات آبخيزداري نقش مهمي در مديريت خاك و منابع آب دارند. از سوي ديگر پيچيدگي‌هاي تكنيكي و مسائل اجتماعي پروژه‌هاي آبخيزداري، ارزيابي آن را مشكل كرده است. روش‌هاي كيفي و كمي اقتصادي و اجتماعي ارزيابي، داراي نقاط ضعف و قدرت هستند. تركيب آن‌ها تا حدودي مي‌تواند در حل مشكلات ارزيابي پروژه‌ها مؤثر واقع شود. اين تحقيق به منظور ارزيابي اثرات اقتصادي اجتماعي عمليات آبخيزداري و كسب نظرات بهره‌برداران نسبت به آن در حوزه حسن ابدال در استان زنجان انجام شده است. اين پژوهش از نوع توصيفيتحليلي بوده است. جامعه آماري تحقيق حاضر را سرپرستان خانوارهاي روستايي ساكن حوزه آبخيز حسن ابدال تشكيل دادند (205=N) كه از اين تعداد 162 نفر با استفاده از جدول مورگان به روش نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي انتخاب شدند. براي جمع‌آوري اطلاعات ميداني، از پرسشنامه‌ استفاده شد. از آزمون كاي اسكوئر در محيط SPSS 20 و تحليل اقتصادي نسبت سود به هزينه و ارزش خالص فعلي استفاده شد. از مهم‌ترين اثرات طرح مي‌توان به كاهش تمايل به مهاجرت، كنترل سيل، افزايش حجم آب زيرزميني، تبديل ديم‌زارهاي كم بازده به مرتع دست كاشت، افزايش محصولات زراعي و باغي، كاهش هزينه‌هاي آن اشاره كرد. اجراي طرح‌هاي آبخيزداري در اين منطقه نتوانسته است بر روي سرمايه‌هاي اجتماعي روستا از قبيل افزايش مشاركت و اعتماد، افزايش سطح آگاهي و مهارت‌هاي مردم، افزايش درآمد، افزايش فرصت شغلي، افزايش پوشش گياهي مؤثر باشد. عمر مفيد اين طرح بر اساس نظريه كارشناسان حدود 25 سال برآورد شده كه با نرخ تنزيل 16 درصد و تحليل هزينه فايده از داده‌هاي به دست آمده در طي دوره، بزرگتر از يك بوده است. رقم 1.062 ارزش فعلي خالص، توجيه پذيربودن طرح را از نظر اقتصادي نشان مي‌دهد.