ابن‌صفار و پيشبرد نجوم اسلامي در اندلس: قبله‌يابي در كتاب العمل بالاسطرلاب و ساعت آفتابي «بلاطه»

ابن ‌صفار (حدود 370 -426ﻫ) منجم و رياضي دان مسلمان اندلسي (اسپانيايي)  آثار چندي در علم نجوم تأليف كرده است. مشهورترين اثر او كتاب العمل بالاسطرلاب و ذكر آلاته واجزائه است كه در اين پژوهش معرفي، بررسي و برخي نوآوري‌هاي آن عرضه خواهد شد. هم‌چنين ساعتي آفتابي به نام «بلاطه» از اين منجم برجاي مانده كه قديم‌ترين ساعت آفتابي در اندلس است. توجه اين نجوم دان اندلسي به زيج خوارزمي(د 235ﻫ) كه خود متأثر اززيج سندهند بودهو نيز جغرافياي بطلميوس نشان از اتكا و اعتناي او به علوم ايراني، هندي و يوناني دارد. توجه به اين نكات البته به معناي ناديدن تأثيرپذيري او از استادش، ابوالقاسم مسلمه‌‌ بن ‌احمدمجريطي (د 398ﻫ) نيست. افزون بر اين‌ها، تعيين قبله قرطبه با مقدار 30 درجه جنوب شرقي و يافتن مسافت و جهت تا مكه در اين اثر حاكي از اهتمام او به موضوع قبله يابي است. نويسندگان نوشتار پيش رو با تمركز بر كتاب العمل بالاسطرلاب و نيز ساعت آفتابي «بلاطه» به بحث درباره نقش ابن‌صفار در نجوم پرداخته و به مبحث قبله‌يابي و تعيين وقت نيم روز در اندلس هم اشاراتي كرده‌اند.