زمين شيمي عناصر كمياب در ميزبان گالن هاي موجود در ذخاير فلوئوريت البرز مركزي، استان مازندران

در سلسله جبال البرز در استان مازندران، رخدادهاي متعددي از كانسارهاي فلوئوريت با سنگ ميزبان كربناته حضور دارند كه داراي مقادير فراواني از گالن و مقادير ناچيزي از اسفالريت هستند. دستيابي به توانايي معدني كانسارهاي فلوئوريت از كاني سازي عناصر كمياب و كاربردهاي ژنزي از اهداف اين پژوهش است. بدين‌منظور، تعداد 26 نمونه خالص گالن از نسل هاي مختلف زايشي (رگهرگچه اي و افشان دانه درشت تا دانه ريز) در كانسارهاي فلوئوريت كمرپشت، پاچيميانا و اراء پس از آماده سازي، توسط فناوري ICPMS براي عناصر Sb، As، Ag، Hg، Bi، Cd، Tl، Ga، Se به همراه Cu وZn تجزيه‌شدند. داده هاي به‌دست آمده، نشان‌داد كه گالن به‌طور نسبي از Sb (حداكثر تاppm 2581 با ميانگين حدود ppm620) و Ag (حداكثر تا ppm70 با ميانگينppm30) غني و از ديگر عناصر فقير هستند و گوناگوني غلظت عناصر كمياب در گالن هاي افشان و رگهرگچه اي روند معناداري نشان نمي دهد. روابط بين عنصري در گالن همبستگي قوي (r≥0.65) بين Sb–Ag و همبستگي متوسط (0.6 gt، lt،r0.4) بين Ag–As، Ag–Cu و Hg–Zn را نشان‌داد. غلظت بالاي Sb و Ag در گالن مي تواند مرتبط با حضور كاني هاي خاص از اين عناصر (مانند تتراهيدريت، استفانيت، ديافوريت و تووينيت) به‌صورت ادخال در گالن ميزبان باشد؛ در‌حالي كه بروز غلظت هاي نه چندان زياد از عناصر Cd و Hg و ارتباط معنادار آنها با غلظت Zn در گالن (0.5 gt، lt،r0.2) مي تواند مربوط به حضور ادخال هاي اسفالريت و پولهموزيت و همچنين جايگزيني ساده هم بار الكتريكي بين Cd2+ و Pb2+ در گالن بوده باشد. با توجه به حضور فراوان گالن (ده ها هزار تن) در معادن فلوئوريت مورد بررسي و غلظت نسبتاً بالاي Sb و Ag در ساختمان آنها، ارزيابي اقتصادي بازيابي اين عناصر از گالن در مقياس آزمايشگاهي پيشنهاد مي شود. ارزيابي غلظت عناصر كمياب در گالن نشان‌داد كه كانسارهاي مورد بررسي شباهت بيشتري به كانسارهاي نوع دره مي‌سي سي پي غني از فلوئوريت نسبت به ديگر كانسارهاي فلوئوريت با سنگ ميزبان كربناته نشان مي دهند.