مطالعه تغييرات الگوي ساختاري فيتوپلانكتون براي استنباط كيفيت آب در حوزه جنوبي درياي خزر

فيتوپلانكتون يكي از گروه­هاي مهم زيستي در محيط آبي مي باشد كه مطالعه و پايش آن در سال­هاي مختلف سبب آشكار شدن تغييرات محيطي و درك كيفيت آب مي‌شود. اهداف مطالعه حاضر بررسي الگوي ساختاري فيتوپلانكتون با تأكيد بر گونه­هاي شاخص جديد (به­ويژه، مضر و سمي)، گونه­هاي بومي و مطلوب و گونه‌هاي غالب در درياي خزر در سال 98-1397 و مقايسه تغييرات آن نسبت به سال­هاي 1375، 1388 و 1392 مي­باشد. نمونه­برداري در 8 نيم‌خط حوزه ايراني درياي خزر و در اعماق 5 تا 30 متر صورت پذيرفت. طبق نتايج، حداكثر و حداقل تراكم فيتوپلانكتون (ميليون در مترمكعب) به ترتيب در فصول زمستان (43±358) و تابستان (13±61) ثبت شد. باسيلاريوفيتا به‌عنوان نخستين شاخه غالب، بيش از 80 درصد از تراكم فيتوپلانكتون را تشكيل داد. مقايسه نتايج به‌دست‌آمده در سال (1398-1397) با سال­هاي پيشين (1375، 1388، 1392) نشان داد كه درصد مشاركت باسيلاريوفيتا پس از كاهش از سال 1375 به 1388، داراي روند افزايشي از ابتداي دهه 1390 (سال 1392) تا مطالعه حاضر گرديد. پس از ايجاد اغتشاش در اكوسيستم درياي خزر در اوايل دهه 1380، طبق مطالعه حاضر، شواهد مثبت در بهبود اكوسيستم درياي خزر شامل كاهش تنوع گونه­هاي مضر و سمي، كاهش درصد مشاركت تراكم سيانوفيتا، افزايش درصد تراكم و تنوع گونه­هاي مطلوب بومي و ساكن، عدم مشاهده گونه سمي و مضر Pseudonitzschia seriata در تابستان (در آخرين سال مطالعه در 98-1397)، ضريب تغييرات كمتر، پراكندگي يكنواخت­تر و ثبات بالاتر گونه­هاي غالب بومي و ساكن (Cyclotella meneghiniana، Thalassionema nitzschioides و Binuclearia lauterbornii) در مقايسه با Pseudonitzschia seriata مي­باشد. نكته منفي مهم در وضعيت كيفيت آب اين اكوسيستم، بالا بودن شدت تراكم Pseudonitzschia seriata در فصل زمستان، گسترش توزيع و تراكم قابل‌توجه آن در فصل بهار (غير از دوره سرما) بوده است.