بررسي عوامل مؤثر بر شوري آب در رودخانه قزل‌اوزن

Investigating the Factors Affecting the Salinity of the Ghezelozan River Water

مسئله شوري آب‌هاي سطحي توسط برونزدهاي سطحي نمكي با توجه به كثرت و گستردگي سازندهاي نمكي در ايران بسيار مهم و قابل‌توجه است. در اين پژوهش علل تغييرات كيفيت آب رودخانه قزل‌اوزن در محدوده استان زنجان بررسي شد. در اين راستا جهت بررسي دقيق عوامل مؤثر و همچنين ميزان تأثير هر يك از اين عوامل بر تغييرات كيفيت آب، حوضه آبريز اين رودخانه به 16 زيرحوضه تقسيم شد. بر اساس نمونه‌برداري و آناليز نمونه آب از 14 نقطه در مسير رودخانه‌ي قزل‌اوزن و آبراهه‌هاي منتهي به اين رودخانه، وضعيت كيفيت آب بررسي شد. اطلاعات حاصل از نتايج آناليزها نشان مي‌دهد كه تيپ و رخساره غالب آب در اين رودخانه، كلروره سديك مي‌باشد. همچنين كيفيت آب براي مصرف كشاورزي در رده نامناسب قرار دارد. در ادامه بر اساس اطلاعات موجود و بازديدهاي متعدد ميداني، ميزان بار شوري به‌عنوان يك پارامتر پيشنهادي معرفي و در هر حوضه محاسبه شد. بر اين اساس در محدوده استان زنجان، سالانه حدود ton 4359 املاح از طريق آب بلااستفاده چشمه‌ها وارد رودخانه قزل‌اوزن مي‌گردد. همچنين به‌منظور بررسي تمامي عوامل مؤثر بر تغيير كيفيت آب رودخانه، مطالعات ميداني زيادي به‌عمل‌آمده و نتايج حاصل از اين بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه وجود سازندهاي تبخيري و كربناته در منطقه، ارتباط رودخانه با ميان لايه‌هاي نمكي، تبخير در حوضه‌هاي بسته و در نهايت تشكيل رسوبات تبخيري در حاشيه رودخانه از عوامل اصلي شور­شدن آب رودخانه قزل‌اوزن در محدوده استان زنجان مي‌باشد.

The issue of salinity of surface waters by saline surface outcrop is very important due to the abundance and extent of salt formations in Iran. In this research work, the causes of water quality changes in the Ghezelozan River in Zanjan province was investigated. In order to investigate the effective factors as well as the effect of each factors on water quality changes, the catchment area of ​​this river was divided into 16 sub basins. Based on sampling from 14 points along the Ghezeloazn River and the rivers that flow to this river and their analysis, the status of water quality was investigated. The data from the results of analyzes show that the main type and facies of this river are sodic chlorine. Water quality is also inadequate for agriculture. In the following, based on the available information and field observations, salinity load was introduced as an innovative parameter calculated for each basin. Accordingly, in the Zanjan province, about 4359 tons of salts discharged into the Ghezelozan River through unused water. Moreover, in order to investigate all factors affecting the quality of river water, a lot of field studies were done and the results of these studies show that the presence of evaporative and carbonate formations in the region, the river link with saline layers, evaporation in closed areas, and eventually evaporation of sediments on the margin of the river are the main factors of saltinification of the Ghezelozan river are in Zanjan province.