تجزيه‌وتحليل چندمتغيره عملكرد دانه و اجزا آن در ژنوتيپ‌هاي آفتابگردان (.Helianthus annuus L) تحت شرايط آبياري مطلوب و تنش رطوبتي

Multivariate analysis of yield and its components in sunflower genotypes (Helianthus annuus L.) under favorable irrigation and moisture stress conditions

با توجه به نقش بسزاي آفتابگردان در زندگي بشري، به‌منظور بررسي روابط ميان عملكرد دانه و ساير صفات مؤثر بر آن، تعداد 12 ژنوتيپ در دو شرايط آبياري مطلوب و تنش رطوبتي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1395 مورد كشت و مطالعه قرار گرفت. صفات ارتفاع بوته و وزن صد دانه در شرايط آبياري مطلوب و صفات قطر ساقه و دانه، ارتفاع بوته و طول و عرض برگ در شرايط تنش داراي همبستگي مثبت و معني‌دار در سطوح 1 و 5 درصد با عملكرد دانه بودند. نتايج تجزيه رگرسيون گام‌به‌گام در شرايط عدم تنش رطوبتي نشان داد كه تنها دو صفت عرض دانه و طول دانه وارد مدل رگرسيوني شدند و 80 درصد تغييرات عملكرد دانه را توجيه نمودند اما در شرايط تنش دو صفت ارتفاع بوته و قطر دانه به مدل رگرسيوني وارد شدند و 91 درصد تغييرات را تبيين نمودند. در تجزيه به عامل‌ها چهار عامل مستقل در شرايط نرمال و سه عامل مستقل در شرايط تنش به ترتيب 69/62 و 74/16 درصد از تغييرات كل داده‌ها را توجيه كردند. با در نظر گرفتن نتايج به‌دست‌آمده در شرايط تنش رطوبتي ارتفاع بوته و قطر دانه و در شرايط عدم تنش صفات مربوط به مشخصات دانه (عرض و طول دانه و وزن صد دانه) بهترين صفات ارزيابي‌كننده ژنوتيپ‌هاي آفتابگردان بودند.

Considering the important role of sunflower in human life, in order to investigate the relationship between grain yield and other traits, 12 genotypes were cultivated in two conditions under favorable irrigation conditions and moisture stress in a randomized complete block design with three replications in 2015. Plant height and 100 seed weight in optimum irrigation condition and stem diameter, grain diameter, plant height, leaf length and leaf width were significantly and positively correlation with grain yield at 1 and 5% levels. The results of stepwise regression analysis in non-stress conditions showed that only two grain width and grain length traits were enteredinto the regression model and explained 80% of grain yield changes. However, under stress conditions, two traits of plant height and grain diameter were enteredinto the regression model and 91% of the changes explained. In factor analysis, four independent factors under normal conditions and three independent factors under stress conditions were 69.62% and 74.16% of total data changes. Considering the results obtained in terms of moisture stress, plant height and grain diameter, and under non stress conditions, traits related to seed characteristics (grain width, grain length and 100 seed weight) were the best traits for evaluating sunflower genotypes.