بازخواني مفهوم «نور» در قرآن كريم

مفهوم نور در كاربست‌هاي قرآني، از معنايي جامع و بنيادين برخوردار بوده و بالغ بر 49 بار در سياق‌هاي گوناگون به كار رفته است. با تدبر موضوعي در كاربردهاي قرآني، علاوه بر پي‌جوييِ نور در دو سطحِ هستي‌شناختي و معرفت‌شناختي، چگونگي ادراك فاعل شناسا در تلقي «نور» بسيار حائز اهميت است. مفسران متقدم در تفسير آيه نور به خاطر وجود داده‌هاي نقلي و موانع عقلي، به مجازانگاري تمايل يافته‌اند. اما طيفي ديگر پس از سده پنجم با ارائه تعاريفي دگرسان، در پي اثبات حقيقت‌نمايي آيه نور برآمده‌اند. اين مقاله با اتخاذ دو رويكرد تبييني ـ انتقادي نسبت به آراي مفسران متقدم، با بن‌مايه‌اي از استنطاق در كاربست‌هاي قرآني، علاوه بر دسته‌بندي متفاوت در اطلاقات نور، با الهام‌گيري از يافته‌هاي زبان‌شناختي قرآني، به چگونگي انتسابِ «نور خدا» پرداخته است. لذا گرچه نور خداي تعالي در زمره نور فراحسي جاي مي‌گيرد، ليكن از مراتبي فراگستر و متعالي برخوردار است. اين كمال ظهورِ نور خداي تعالي را بايد علاوه بر رفع حجاب‌هاي گوناگون ظلماني و نوراني، با ساحت دروني انسان يعني «قلب» ادراك نمود.