وحدت هنري در شاهنامۀ فردوسي ‌براساس فلسفۀ هنر بندتو كروچه

مسئلۀ انسجام در شاهنامۀ فردوسي، مسئلۀ اصلي اين پژوهش است. در حقيقت، بهره‌يابي فردوسي از شيوه‌هاي بيان اصيل متناسب با ژانر و درونمايۀ حماسه تا حدي است كه گويي تقابل دوگانۀ شعرـ اسطورۀ ساختارگرايان را برهم زده‌است. اين شيوه در يكي از نظريه‌هاي وحدت‌نگر فلسفۀ هنر مدرن، يعني فلسفۀ هنر بندتو كروچه، در مؤلفه‌هاي بنياديني همچون «اين‌همانيِ شهود‌ـ بيان»، «جدايي‌ناپذيري بيان عاري و آراسته» يا اصل «شيوۀ بيان اصيل» و نيز در تعريف وي از «هنر» به‌عنوان «تجلي مادّه در صورت» نيز به‌خوبي نمايان است. بنابراين، پژوهش حاضر با تكيه بر مهم‌ترين مؤلفه‌هاي نامبرده در فلسفۀ هنر كروچه، به‌گونه‌اي تطبيقي و با رويكردي تحليلي‌ـ توصيفي، به تحليل وحدت هنري در شاهنامۀ فردوسي پرداخته‌است و به اين نتيجه رسيده كه شاهنامۀ فردوسي، علاوه بر گونه‌هاي مختلف انسجام متني و ساختاري، از انسجامي هنري و زيباشناختي نيز بهره‌مند است كه آن را در قياس با ديگر حماسه‌هاي منظوم پيش و پس از خود، از بيشترين حدّ سازگاري صورت با معنا (درون‌مايه) برخوردار كرده‌است. اين سازگاري يا تناسب در شاهنامه، در شيوه‌هاي ادبي اغراق، تضاد و نماد (كلان‌نماد) در حد كلان هنري، به‌روشني رخ نموده‌است.