تحليل تاريخيِ مهم‌ترين منابع تاثيرگذار در علوم قرآن قرن پنجم

براي جريان‌شناسي علميِ منابع علوم‌قرآن، نگارش منظمي كه عوامل موثر بر تطورِ منابع مهم را با تحليل تاريخي بيان كند، موجود نيست. پژوهش حاضر، كيفي بوده و با روش اسنادي و رويكرد تفسيري و تحليل تاريخي و تكنيك قياسي، نحوه «تاثيرگذاريِ مهم‌ترين نگارش‌هاي علوم‌قرآن قرن5» را بيان كرده‌است. جريان‌سازي نظرات سيدمرتضي در مباحث مهمي چون صرفه و متشابه، و تأثيرگذاري آثارش در نگارش بزرگاني چون شيخ‌طوسي، طبرسي و فخررازي قابل‌توجه است. موضوعات علوم‌قرآن در 67تك‌نگاري‌ مكي‌بن‌ابيطالب بسيار تاثيرگذار بوده كه «قرائت» بالاترين رتبه را داراست. 29 تك‌نگاري داني با تاكيد بر «التيسير»، تاثيرِ نظرات علوم‌قرآن وي را مي‌افزايد. مباحث علوم‌قرآن در تبيان طوسي، قابل‌تامل است ولي تاثيرگذاريِ آن به حدّ آثار استادش سيدمرتضي نمي‌رسد. ضريب‌تأثير اسباب‌النزول واحدي‌نيشابوري متوسط است. اما جريان‌سازيِ آثار جرجاني با نظريه نظم و ابتكار وي، مبحث اعجاز را ارتقا داده‌است. همچنين تاثيرگذاري غزالي به نگرش فلسفي او در پردازشِ مباحث علوم‌قرآن بازمي‌گردد. يافته اين تحقيق نشان مي‌دهد تكامل و توسعه‌ي علوم‌قرآن قرن5، به‌دليلِ نوآوري و خلاقيتِ نويسندگان اين دوره است. پيامد آن، تركيب، بازسازي، تعميق و گسترش علومِ اعجاز، صرفه، محكم و متشابه، قرائت و سبب نزول بوده كه در قرون قبل فقط حاصلِ داده‌هاي روايي است. رهاوردِ فهم اين مطلب، تكميل سرفصل دروس دانشگاهيِ رشته علوم‌قرآن براي دانستن عوامل مؤثر بر تطور و فراز و نشيب‎هاي منابع مهم مي‌شود. ضمن آنكه با روندي منظم، دانش و بينش كمّي و كيفي دانش‌پژوهان اين رشته را در فهمِ «تاريخ منابع علوم‌قرآن» ارتقا مي‌دهد.