بررسي اثرات تنش اسمزي بر برخي از خصوصيات رشد گياهچه‌اي در مرحله جوانه‌زني برنج

به‌منظور بررسي اثر تنش خشكي در مرحله جوانه‌‌زني، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در سال 1395 در مؤسسه تحقيقات برنج كشور در رشت انجام گرفت. عامل‌‌هاي مورد مطالعه شامل تنش خشكي ناشي از پلي‌اتيلن گليكول 6000 (0، 5- و 15– بار) و سه رقم برنج هاشمي، طارم و خزر و 14 لاين موتانت حاصل از آنها بودند. صفات اندازه‌گيري ‌شده شامل طول و وزن خشك ريشه‌چه‌ و ساقه‌چه بود. نتايج نشان داد كه اثر تنش خشكي، ژنوتيپ و اثر متقابل تنش در ژنوتيپ بر تمام صفات معني‌دار بود. با افزايش تنش، ميانگين كليه صفات كاهش يافت. درصد كاهش طول ريشه‌چه (به‌ترتيب 45 و 25 درصد) و طول ساقه‌چه (به‌ترتيب 36 و 21 درصد) تحت هر دو شرايط تنش 5- و 15– بار، نسبت به ساير صفات بيشتر بود، كه نشان‌ مي‌دهد از آنها مي‌توان به‌عنوان معيارهايي براي ارزيابي تحمل به خشكي استفاده كرد. در شرايط عدم تنش و تنش (5- و 15- بار)، ژنوتيپ 5 (TM6-B-7-1) با مقادير 13/15، 00/14 و 38/12 سانتي‌متر داراي بيشترين طول ساقه‌چه بود. بيشترين ميزان وزن خشك ريشه‌چه (به‌ترتيب برابر با 0119/0، 0107/0 و 0089/0 گرم) در شاهد و سطوح تنش‌ 5- و 15- بار مربوط به ژنوتيپ 12 (HM5-300-3-1) بود. از نظر شاخص تنش نيز ژنوتيپ‌هاي 5 و 6 (TM6-B-19-2) متحمل به خشكي بودند. در مجموع، لاين‌هاي موتانت 5 و 12 (HM5-300-3-1) متحمل به خشكي و ارقام خزر، هاشمي و طارم حساس به آن بودند. بنابراين لاين‌هاي‌ موتانت 5 و 12، ژنوتيپ‌هايي مناسب براي معرفي به‌عنوان رقم متحمل و يا براي استفاده در تحقيقات تحمل به خشكي بودند.