كشف ابعاد الگوي والدگري چندبعدي كودكان با اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي و تأثير آن بر تعامل والد- كودك: يك مطالعه تركيبي

Dimension Exploration of Multi-dimensional Model of Parenting of Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) and its Effect on Parent-Child Interaction: A Mix Methods Research

چكيده: (107 مشاهده) زمينه و هدف: نارسايي­ توجه/ فزون­كنشي، اختلالي عصبي تحولي است كه در خط مقدم درمان آن، آموزش والدين جايگاه ويژه­اي دارد. اغلب والدين داراي اين كودكان رفتار تلافي­ جويانه و مقابله­ اي را نشان داده و راهبردهاي والدگري غير­مؤثر را به­ كار مي­ گيرند كه ممكن­ است باعث افزايش علائم اين اختلال شده و تعامل والد-كودك را تحت تأثير قرار دهد. اين پژوهش با هدف كشف و تدوين ابعاد الگوي والدگري چندبعدي و اثربخشي آن بر تعامل والد- كودك انجام شد. روش: با توجه به موضوع اين پژوهش از طرح تركيبي مدل اكتشافي استفاده شد. بدين صورت كه ابتدا در مرحله كيفي با روش تحليل محتوا و بررسي مقالات و كتب، مشكلات كودكان با اختلال نارسايي ­توجه/فزون­ كنشي و خانواده­ هاي آنها، شناسايي و كدگزاري شد و سپس الگوها و برنامه ­هاي آموزشي- درماني درباره آموزش و درمان اين مشكلات مورد بررسي قرار گرفت. در مرحله بعد، از يافته ­هاي كيفي جهت تدوين الگوي والدگري استفاده شد. در مرحله كمّي اين الگو، به 10 مادر داراي فرزند با اختلال نارسايي­ توجه/فزون­ كنشي، طي 16 جلسه دو ساعته و به مدت دو ماه، آموزش داده شد و تعامل والد- كودك آنها با مادران گروه گواه، مقايسه شد. روش نمونه ­گيري در مرحله كيفي و كمّي به صورت هدفمند و روش جايدهي افراد نمونه در گروه­هاي آزمايش (10 نفر) و گواه (10نفر)، تصادفي انجام شد. ابزار پژوهش مقياس تعامل والد- كودك پيانتا (1992) بود. براي تجزيه و تحليل داده­ها از نرم افزار SPSS20 و تحليل واريانس با سنجش مكرر استفاده شد. يافته­ ها: در تحليل محتوا 11 مضمون اصلي و50 مضمون فرعي در زمينه مشكلات اين كودكان شناسايي و با توجه به آنها، جلسات مداخله تدوين شد. نتايج مرحله كمّي نشان­ داد كه در نمره كل و تمامي خرده ­مقياس­ها (تعارض، روابط مثبت، و وابستگي) تفاوت ميانگين­ ها در سه مرحله پيش­آزمون، پس­آزمون، و پيگيري معنا­دار بود (0/05>P)؛ بدين معني كه آموزش الگوي والدگري چند بعدي، مي­تواند تعامل والد-كودك را بهبود بخشد. نتيجه­ گيري: نتايج پژوهش نشان­ داد آموزش الگوي والدگري چندبعدي (براساس مشكلات اين كودكان) به دليل اينكه تناسب بيشتري با سبب­ شناسي و نشانه­ هاي اختلال دارد و تركيبي از روش ­هايي است كه اثربخشي آنها در مطالعات مختلف تأييد شده، بنابراين مي ­تواند بر بهبود روابط والد- كوك مؤثر باشد.

Background and Purpose: Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) is a neurodevelopmental disorder. Its treatment specifically needs parental training. Most parents of children with ADHD show revengeful and confrontational behavior towards them and use ineffective parenting strategies that may increase the symptoms of this disorder and influence the parent-child interaction. Method: Regarding the subject of this research, the exploratory mixed methods design was used. First, at the qualitative stage, problems of children with ADHD and problems of their parents were identified and encoded through content analysis and review of articles and books. Then, educational and therapeutic models and programs related to these problems were investigated. Next, the qualitative findings were used to create a parenting model. At the quantitative stage, this model was taught to 10 mothers of children with ADHD over 16 two-hour sessions for two months. Then their parent-child interaction was compared with the control group. Purposive sampling was used at the qualitative stage. The sample was selected by purposive sampling at the quantitative stage and then randomly assigned to either the experimental or control group (10 per group). Child-Parent Relationship Scale (CPRC) (Pianta, 1992) was used as the study tool. Data were analyzed by repeated-measures ANOVA at 95% confidence level with SPSS20. Results: In content analysis, 10 themes and 50 sub-themes in the area of problems of children with ADHD were identified and then the sessions were organized based on them. Results of quantitative stage showed that the mean difference of the total score and all the sub-scales (conflict, positive relationship, and dependency) was significant at pretest, posttest and follow-up stages (P<0.05), indicating that multidimensional parenting model training can enhance parent-child interaction. Conclusion: Results showed that multidimensional parenting model training (based on the problems of children with ADHD) is more suitable for the etiology and symptoms of this disorder and it is a mixture of different methods that have been shown to be effective based on different studies, so it can be effective on the enhancement of parent-child relationship.